Choroby zakaźne układu oddechowego – leczenie oraz dostępność do szczepień ochronnych

Brak spójnej i konsekwentnej strategii szczepień ochronnych i szczepień w cyklu całego życia – to główne wnioski z eksperckiej debaty organizowanej w ramach Porozumienia na Rzecz Dobrych Praktyk w Szczepieniach. Specjaliści, naukowcy i praktycy podczas dyskusji podjęli zarówno temat prewencji chorób zakaźnych układu oddechowego jaki i dostępności do szczepień dla wszystkich pacjentów w systemie publicznej ochrony zdrowia. Transmisja z debaty, 5 grudnia o godz. 12.00.

Najnowsze dane epidemiologiczne KORUN, zajmującego się monitorowaniem pozaszpitalnych zakażeń – w tym inwazyjnej choroby pneumokokowej, wyraźnie wskazują zmiany trendu szczepów. Eksperci alarmują, że wskazane dane nie przekładają się na konkretne działania instytucjonalne tj. przygotowywanie i dostosowywanie programów szczepień ochronnych, w tym wybór odpowiedniej szczepionki.

W oparciu o jakie dane przygotowane są programy szczepień i w jaki sposób prowadzić działania edukacyjne i komunikacyjne, aby zachęcić Polaków do szczepień? Czy zauważymy korzyści systemowe jako pacjenci, gdy farmaceuci otrzymają szersze uprawnienia? Te i wiele innych pytań zadaliśmy podczas debaty pn. „Choroby zakaźne układu oddechowego – leczenie oraz dostępność do szczepień ochronnych”.

Zaproszenie do udziału w debacie przyjęli: prof. Teresa Jackowska, konsultant krajowy w dziedzinie pediatrii, Elżbieta Piotrowska-Rutkowska, prezes Naczelnej Izby Aptekarskiej, dr n. med. Jakub Gierczyński, MBA, ekspert systemu ochrony zdrowia, ks. dr Arkadiusz Nowak, prezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej oraz dr n. med. Michał Sutkowski, prezes Warszawskich Lekarzy Rodzinnych, rzecznik prasowy Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z debaty:

Poziom zabezpieczenia przed chorobami zakaźnymi w grupach ryzyka zależy od poziomu wyszczepienia. Lekarze rodzinni nie są w stanie dotrzeć do wszystkich pacjentów, mając do pomocy wsparcie ze strony aptekarzy, pielęgniarek oraz ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Niezbędne są akcje profrekwencyjne dot. szczepień ochronnych. Obecnie poziom zaszczepienia przeciw grypie oraz pneumokokom jest bardzo niski.
Dużym sukcesem było wprowadzenie do Programu Szczepień Ochronnych szczepień przeciw pneumokokom dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 r.
Wg danych KOROUN-u oraz rekomendacji WHO należy opierać się na lokalnym występowaniu serotypów. Obecnie obserwujemy wzrost częstości występowania dwóch bardzo niebezpiecznych serotypów: 3 i 19A.
Porównując dane opublikowane na stronie KOROUN-u, zachorowalność na inwazyjną chorobę pneumokokową wzrasta.
U dzieci poniżej 5 r. ż. serotypy 3 i 19A, które występują w szczepionce 13-walentnej (PCV13) stanowił 52%. U dzieci poniżej 2 r. ż. ww. serotypy wynosiły 62%. Od 2017 r. u dzieci poniżej 5 r.ż. obserwujemy zdecydowanie mniej przypadków inwazyjnej choroby pneumokokowej z tymi serotypami, które są obecne w szczepionce 13-walentnej. Serotypy obecne w szczepionce 10-walentnej zaczynają wzrastać. Podobna sytuacja miała miejsce w Belgii, gdzie bardzo szybko zmieniono szczepionkę 10-walentną na 13-walentną.
Przetarg ogłoszony na początku listopada br. Przez Ministerstwo Zdrowia wzbudził ogromny niepokój pediatrów. Mimo, iż nie zmieniły się rekomendacje światowe, a także stanowisko AOTMiT-u, po raz pierwszy przy wyborze szczepionki pominięto kryterium jakości oraz dane dot. często występujących serotypów, odpowiedzialnych za zgony w całej populacji oraz oporność na antybiotyki.
Za chwilę będą dostępne dwie szczepionki: skoniungowana szczepionka 5-walentna przeciw pneumokokom oraz 20-walenta dla osób dorosłych po 18 r.ż. Jest to duży postęp w przypadku szczepień przeciw pneumokokom pod kątem rozszerzenia składu serotypów.
Unia Europejska zaleca, aby ww. szczepienia były bezpłatne dla wszystkich grup wiekowych, a nie tylko jak w przypadku szczepień przeciw pneumokokom dla osób powyżej 65 r.ż.
W Polsce dostęp do bezpłatnych szczepień ochronnych dotyczy tylko dzieci.
Dostęp do szczepień jest prawem obywatela oraz obowiązkiem państwa. Szczepienia przeciw pneumokokowemu zapaleniu płuc, grypie czy krztuścowi wśród osób dorosłych, aktywnych zawodowo są skutecznym elementem polityki zdrowia publicznego. Szczególną ochroną należy objąć osoby w wieku senioralnym, z grup ryzyka oraz osoby z obniżoną odpornością poprzez zaangażowanie wielu instytucji, prowadzących politykę, promujących szczepienia.
Szczepienia podczas pandemii COVID-19 pokazały jak skutecznie można zabezpieczyć obywateli przed poważnymi powikłaniami, hospitalizacją i zgonem.
Oczekiwana długość życia w Polsce to 72 lata podczas, gdy Szwed żyje 82 lata. Należy zadbać o populację dorosłych Polaków oraz pełne wyszczepienie tj. zapewnić bezpłatny dostęp do szczepień w całym życiu obywatela, wykorzystując wszystkie zawody medyczne.
Obowiązek o przekazywaniu wiedzy spoczywa na każdym z nas, z naciskiem na lekarzy POZ, co ma miejsce oraz na członkach najbliższej rodziny.
Niewykorzystanym miejscem do prowadzenia komunikacji nt. szczepień ochronnych są kościoły oraz związki wyznaniowe, a także miejsca, gdzie przebywają seniorzy tj. zakłady opiekuńczo-lecznicze.
Organizacje pacjentów odgrywają kluczową rolę w komunikacji z pacjentem oraz w przekazywaniu merytorycznej wiedzy nt. szczepień.
Szczepienia wykonywane w aptekach zostały bardzo dobrze przyjęte przez społeczeństwo. Biorąc pod uwagę ograniczone zasoby opieki zdrowotnej, należy rozszerzyć farmaceutom możliwość wykonywania szczepień przeciw innym chorobom układu oddechowego.
Kampanie edukacyjne w mediach, materiały informacyjne w aptekach, czy poradniach są niezbędne w celu zachęcenia do szczepień.
Szczepienia ochronne są najlepszą ochroną przed chorobami zakaźnymi. Jest to najbardziej skuteczna i bezpieczna metoda ochrony, która zapobiega przed rozwojem śmiertelnych oraz obarczonych powikłaniami chorób.
Należy budować bezpieczeństwo zdrowotne Polaków w kontekście zagrożeń epidemicznych oraz strategię szczepień ochronnych w cyklu całego życia pacjenta.
Kluczową rolę w budowaniu bezpiecznego systemu ochrony zdrowia odgrywa komunikacja i edukacja oraz zmiana świadomości obywateli w obszarze szczepień ochronnych.