Na dziesięciu dorosłych Polaków zapytanych o to, czy mają problemy z chronicznym przemęczeniem, zapewne ponad połowa odpowie twierdząco. Jako pracownik Kliniki Endokrynologii często spotykam pacjentów, którzy trafiają do mnie nie tylko z nieprawidłowymi wynikami hormonów tarczycy, ale część z nich właśnie na początku wizyty, jeszcze przed oznaczeniem stężenia hormonów skarży się głównie na przewlekłe zmęczenie, senność w ciągu dnia, konieczność ucinania poobiednich drzemek, spadek energii oraz brak chęci do jakiegokolwiek działania. Niektórzy z nich są czasami bardziej depresyjni, często brakuje im celu w życiu.
Te wszystkie objawy mogą być charakterystyczne dla choroby tarczycy, a dokładnie jej niedoczynności. Na szczęście jest to choroba, której nie musimy zazwyczaj leczyć w warunkach szpitalnych (chyba, że jest to jej skrajna postać związana ze śpiączką hipometaboliczną, co zdarza się naprawdę niezmiernie rzadko). Zwykle wystarczy wykonanie odpowiednich badań i skuteczne leczenie ambulatoryjne oraz systematyczna kontrola lekarska polegająca na wykonywaniu co kilka miesięcy badań kontrolnych oraz ewentualnych korektach stosowanych substytucyjnie dawek leku.
Czym jest zatem nasza tarczyca, która często „płata figle”, jednocześnie pełniąc istotne funkcje w organizmie każdego z nas?
Tarczyca w warunkach prawidłowych jest niewielkim gruczołem wydzielania wewnętrznego położonym na przednio-dolnej części szyi. Produkuje hormony wpływające na metabolizm naszego organizmu. Substancje te pełnią niezmiernie ważną funkcję w codziennym funkcjonowaniu każdego z nas. Ich niedobór występuje często w wyniku chorób zapalnych, najczęściej o charakterze autoimmunologicznym lub u chorych po operacjach tarczycy związanych z jej częściowym lub całkowitym usunięciem i zbyt małych dawkach podawanego egzogennie hormonu, co jest przyczyną jego zbyt niskiego stężenia we krwi, którego konsekwencją jest złe samopoczucie. Zbyt niska dawka hormonu może prowadzić do objawów charakterystycznych dla jawnej niedoczynności gruczołu.
Niepokojące objawy kliniczne powinny być dla każdego z nas impulsem do zgłoszenia się do specjalisty, dzięki czemu, możliwe staje się normalne funkcjonowanie, a jakość życia istotnie wzrasta. Dlatego warto zasięgnąć porady lekarza, zwłaszcza, że prawidłowo leczona choroba już na samym początku terapii pozwala rozpocząć normalne życie i w pełni z niego korzystać.
Warto pamiętać, iż szczególnie ważne jest zdiagnozowanie niedoczynności tarczycy u kobiet we wczesnej ciąży, ponieważ niedobór hormonów tarczycy w tym okresie może mieć bardzo niekorzystny wpływ m.in. na rozwój intelektualny rozwijającego się w łonie matki dziecka. A rozpoznając chorobę w jej wczesnym etapie, możemy skutecznie zapobiec groźnym powikłaniom.
Choć niedoczynność tarczycy może występować niemal w każdym wieku, to choroba ta zwykle dotyczy osób po 40 roku życia. Niestety (na nieszczęście dla płci pięknej) według różnych podręcznikowych statystyk, choroba ta występuje od 5 do 10 razy częściej wśród kobiet. Z kolei w grupie osób powyżej 65 roku życia dotyczy ona około 6-10% kobiet, zaś wśród mężczyzn jest znacznie rzadsza, choć zapadalność na nią w tej grupie wiekowej już nieco wzrasta w stosunku do kobiet i dotyczy około 2-3% męskiej populacji.
Z uwagi, że jest to wpis na blogu, a nie artykuł, który chciałbym opublikować w jednym z naukowych czasopism, nie będę wdawał się w medyczne szczegóły i dokładne przyczyny choroby, a bardziej skupię się na jej symptomach, aby każdy z Państwa był w stanie w prosty sposób rozpoznać ostrzegawcze sygnały, jakie daje każdemu z nas nasz własny organizm.
Wśród objawów niedoczynności tarczycy do najczęstszych z nich możemy zaliczyć: osłabienie, zwiększoną męczliwość (osoba, która do tej pory bez trudu wykonywała domowe prace, nagle lub stopniowo traci dotychczasową werwę i często nie ma sił na dokończenie najprostszych prac domowych. Z kolei mężczyzna po powrocie z pracy często ląduje wygodnie w fotelu lub „bezsilnie” w łóżku, co przez jego partnerkę może być często odbierane, jako objaw typowego męskiego lenistwa (a wystarczyłoby zalecić oznaczenie hormonów tarczycy, lub przesiewowo na dobry początek samego TSH)
Niestety początkowy przebieg choroby, szczególnie gdy choroba zaczyna się łagodnie może być dosyć podstępny, a jej objawy bardzo subtelne, co utrudnia wczesne rozpoznanie, szczególnie wśród osób starszych, u których choroba przebiega skąpo- lub zupełnie bezobjawowo. Decyzja jej leczenia w tych przypadkach uzależniona jest od lekarza, który na podstawie wyników badań hormonalnych, ogólnego stanu pacjenta, jego ewentualnych obciążeń kardiologicznych podejmuje decyzję o rozpoczęciu terapii lub jedynie obserwacji chorego. Jeśli jest konieczna, to terapia osób w starszym wieku powinna zwykle rozpoczynać się od nieco mniejszych dawek leku, które można stopniowo zwiększać w zależności od osobniczo zmiennej tolerancji leczenia oraz obserwowanej poprawy klinicznej.
Jak zatem możemy pomóc sobie lub najbliższym w postawieniu prawidłowej diagnozy niedoczynności tarczycy? Do objawów najczęściej zgłaszanych przez pacjentów poza wcześniej już wymienionymi zaliczamy:
► nietolerancję zimna (osoba z niedoczynną tarczycą często w zimie „podkręca” kaloryfer, a w ciepłe dni pomimo odpowiedniego ubrania może mieć poczucie chłodu – jest to tzw. „zmarźluch”)
►pacjenci z niedoczynnością tarczycy niekiedy skarżą się na osłabienie pamięci i pogorszenie koncentracji, funkcje te zazwyczaj znacznie się poprawiają tuż po rozpoczęciu leczenia.
►wśród objawów mogą pojawiać się zaparcia, przez co chorzy często sięgają po ziołowe preparaty, od których po pewnym czasie mogą się „uzależnić”, a w związku z czym są one później trudne do odstawienia.
►jeśli niedoczynność tarczycy jest umiarkowana lub znaczna, osoba chora często przybiera na wadzę i w ciągu kilku miesięcy może przytyć kilka lub nawet kilkanaście kilogramów. Z kolei osoby próbujące schudnąć pomimo redukcji przyjmowanych kalorii niestety nie osiągają zamierzonego rezultatu...
► innymi rzadszymi symptomami choroby mogą być kurcze mięśni, bóle stawów, zmniejszone wydzielanie potu, chrypka, a niekiedy zespół cieśni nadgarstka.
►wśród kobiet miesiączkujących częściej niż zwykle obserwuje się bardziej obfite krwawienia miesięczne
► W ciężkiej postaci niedoczynności tarczycy w badaniu morfologii krwi może pojawić się niedokrwistość, a duży niedobór hormonów tarczycy znacząco wpływa na wzrost poziomu cholesterolu, co w przypadku nieleczenia choroby zasadniczej może przyspieszać miażdżycę, a zatem zwiększać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca, czy udar mózgu. Z tego powodu u niemal każdego pacjenta z podejrzeniem niedoczynności tarczycy należy obowiązkowo oznaczyć profil lipidowy. Wyrównanie funkcji tarczycy najczęściej powoduje powrót wartości cholesterolu do wartości prawidłowych.
W rzeczywistości każdy pacjent poprzez dokładną samoobserwację, czy obserwację członków rodziny lub innych bliskich mu osób, może znacznie przyspieszyć postawienie właściwego rozpoznania, a co za tym idzie zwiększyć szansę na szybsze „wyjście z choroby”. Pacjenci, którym suplementuje się niedobory hormonalne poprzez podanie preparatów lewotyroksyny, już po pierwszych dniach leczenia czują znaczny przypływ energii, większą chęć do działania i często szybko zapominają, co oznacza słowo „przemęczenie”.
Leczenie niedoczynności tarczycy na szczęście nie jest drogie, bo miesięczna kuracja to zazwyczaj wydatek od kilku do kilkunastu złotych w zależności od zastosowanej dawki leku. To bardzo niewielka cena, którą należy zapłacić za dobre samopoczucie, powrót chęci do życia, a w wielu przypadkach również spadek nadmiernej masy ciała, będący wynikiem wielomiesięcznej, czy wieloletniej niewyrównanej niedoczynności tarczycy.
Aby ułatwić Państwu samodzielne rozpoznanie symptomów choroby poza jej klinicznymi objawami pozwolę sobie przedstawić najczęstsze cechy stwierdzane w badaniu fizykalnym chorych cierpiących na niedoczynność tarczycy.
Osoby z niedoczynnością tarczycy mają zwykle suchą i szorstką skórę, która może być szczególnie sucha w okolicach łokci (tzw. objaw „brudnych łokci) i kolan. Osoby z nasiloną niedoczynnością tarczycy może, lecz oczywiście nie musi cechować nieco szorstki i matowy głos, wynikający z nieco powiększonej tarczycą, która może uciskać na struktury związane z aparatem głosowym. Zwykle pojawiają się obrzęki w okolicach oczodołów, a w bardziej nasilonej klinicznie niedoczynności może nawet dochodzić do obrzęku twarzy.
W niektórych przypadkach charakterystyczny jest obrzęk rąk i stóp, a cechą różnicującą go od np. obrzęku występującego w niewydolności krążenia jest brak tworzeni się dołków pod wpływem dłużej trwającego ucisku.Wśród chorych na niedoczynność tarczycy dominuje również bradykardia, czyli zwolniona akcja serca. Osoby te mogą mieć akcję serca często poniżej 60 uderzeń na minutę. W związku z tym są bardziej narażone na zawroty głowy i ryzyko upadków, a co za tym idzie, również urazów i złamań. Ich skóra ich jest zwykle znacznie chłodniejsza niż skóra osób zdrowych. Zjawisko to nazywa się hipotermią i jest wynikiem zwolnionego metabolizmu spowodowanego niedoborem hormonów tarczycy.
Wśród osób z obniżonym ciśnieniem skurczowym krwi ( tzw. „górnym”) częściej diagnozuje się niedoczynność tarczycy, niż wśród osób o prawidłowym ciśnieniu tętniczym. Z kolei, niekiedy pacjenci mogą cechować się również zwiększonym ciśnieniem rozkurczowym (tzw. „dolnym”) Np. często stwierdzane ciśnienie 105/95, czy 100/90 może wskazywać na większe ryzyko występowania niedoczynności tarczycy. Wśród objawów niedoczynności wymienia się również zmniejszone owłosienie ciała, zwłaszcza dotyczące głowy. Osoby cierpiąca na niedobór hormonów tarczycy często skarżą się na nadmierne wypadanie włosów.
Chorzy z zaawansowaną niedoczynnością mogą „pochwalić się” znacznie powiększonym językiem w porównaniu do osób zdrowych. Warto wspomnieć, że wśród osób w podeszłym wieku objawy mogą nie być czysto podręcznikowe, a u osób młodych wśród występujących objawów niedoczynności mogą występować jedynie niektóre z opisywanych w podręcznikach endokrynologii Dlatego, aby wykluczyć chorobę lub potwierdzić ją i rozpocząć skuteczne leczenie wystarczy wykonać przesiewowy test polegający na oznaczeniu TSH (koszt badania to zaledwie około 20 zł). Jeżeli wynik będzie nieprawidłowy warto udać się do specjalisty, który nieco poszerzy diagnostykę i rozpocznie skuteczne leczenie, które umożliwi nam normalne funkcjonowanie.
Pamiętajmy, że choroba sama w sobie nie jest straszna, a w żadnym przypadku nie powinna nas przerażać. Leczenie niedoczynności tarczycy dobremu endokrynologii nie sprawia zazwyczaj większych problemów , choć czasami ustalenie ostatecznej skutecznej dawki leku wymaga kilku wizyt. Możemy mieć jednak pewność, że systematyczne leczenie choroby spowoduje, że utracone chęci do aktywnego życia powrócą szybciej, niż się tego spodziewamy, a zmęczenie stanie się czymś, o czym w krótkim czasie będziemy mogli zapomnieć!
