Transparentnie dla zdrowia

Już od dłuższego czasu pojawiają się w debacie publicznej głosy nawołujące do zwiększania przejrzystości działań sektora prywatnego w ochronie zdrowia. Z założenia jest to oczywiście dążenie jak najbardziej wskazane – chodzi o to, żeby nie dochodziło do nieuprawnionych i nieetycznych zachowań, które mogłyby w niekorzystny sposób wpływać na dobro publiczne. Szczególnie duże zainteresowanie skupia w tej dyskusji przemysł farmaceutyczny – utożsamiany przez wielu ze źródłem wszelakiego zła, którego jedynym celem jest realizowanie niewyobrażalnych zysków. Lista zwyczajowych grzechów przemysłu jest długa: od działań niepożądanych leków, przez nieetyczne praktyki marketingowe, opłacanie lekarzy, aż po lobbing wśród polityków i urzędników państwowych.
Nowym hasłem, które pojawiło się ostatnio na europejskich sztandarach, jest kwestia przejrzystości badań klinicznych realizowanych przez firmy farmaceutyczne. Jednym z bodźców do rozpoczęcia tej ważnej dyskusji była publikacja książki autorstwa Bena Goldacre pod wiele mówiącym tytułem „Bad Pharma”. Możemy się z niej dowiedzieć, że badania kliniczne to wyrafinowany sposób wprowadzania opinii publicznej w błąd przez ich sponsorów, którzy z premedytacją ukrywają niekorzystne wyniki badań, a publikują wyłącznie te pozytywne, w ten sposób budując nieprawdziwy obraz wartości, jaką stanowią leki.
Goldacre zaprezentował czarny obraz rzeczywistości, inicjując tym samym żywiołową debatę publiczną. Jedną z jej odsłon jest ogłoszony przez Europejską Agencję Leków (EMA) zamiar wprowadzenia nakazu publikacji bardzo szczegółowych wyników wszystkich badań klinicznych dla leków rejestrowanych w Europie od stycznia 2014 roku. Można by rzec: wspaniale, wreszcie wszyscy będziemy wiedzieli, czym tak naprawdę jesteśmy leczeni, co nam pomaga, a co szkodzi. Sytuacja będzie naprawdę klarowna i przejrzysta. Ale czy na pewno?
Badania kliniczne to bardzo skomplikowana materia, wymagająca dużej wiedzy merytorycznej (nie tylko medycznej, ale i statystycznej), żeby zrozumieć, czego dokładnie dowodzą. Publikowanie szczegółowych wyników badań (w tym na poziomie indywidualnych pacjentów biorących w nich udział) tylko teoretycznie zapewni dodatkowe korzyści. W rzeczywistości nie ma żadnej możliwości, aby z takiego rozwiązania skorzystali pacjenci, a nawet lekarze. Trudno przecież wyobrazić sobie, aby lekarz przed wypisaniem leku sięgał po grube tomy dokumentacji elektronicznej nt. danego specyfiku.
Co więcej, dążenie do transparentności za wszelką cenę wydaje się nieuzasadnione również z innych ważnych powodów. W Europie od wielu lat funkcjonuje przecież skuteczny mechanizm wprowadzania nowych leków do obrotu, który nadzoruje Europejska Agencja Leków. Dodatkowo w każdym niemal kraju europejskim agencje oceny technologii medycznych coraz częściej wypowiadają się na temat bezpieczeństwa i skuteczności leków. Czy zatem potrzebna jest komukolwiek kolejna procedura weryfikująca słuszność decyzji istniejących organów?
Przejrzystość w każdej sferze życia publicznego jest ważna, ale jeszcze bardziej istotny wydaje się zdrowy rozsądek. Bez niego nawet najbardziej światłe pomysły niosą ryzyko niezrozumienia i szkodliwości. A to przecież zdrowe nie jest..