Dlaczego PFED przygotowała specjalne zaleceniadla pielęgniarek i położnych pracujących z pacjentami z cukrzycą w związku w epidemią Covid-19?
Z reguły pacjent, który choruje na cukrzycę, jest przygotowany do samoopieki i samokontroli i współpracuje z zespołem diabetologicznym. Jednak pacjenci z cukrzycą mogą potrzebować pomocy nie tylko zespołu diabetologicznego, mogą znaleźć się pod opieką pielęgniarek o różnej specjalności, również położnych. Chodzi o to, żeby z zaleceń przygotowanych przez PFED skorzystały inne zespoły medyczne, do których trafią pacjenci z cukrzycą i korzystający z urządzeń do monitorowania cukrzycy. Rekomendujemy w zaleceniach postępowanie ograniczające ryzyko zakażenia pacjentów przez personel medyczny i ochrony personelu medycznego przed zakażeniem np. w razie kontaktu z osobami na kwarantannie.
Co jest szczególnego w pracy pielęgniarek i położnych z pacjentami diabetologicznymi, co wpływa na konieczność sformułowania szczegółowych zaleceń?
Problemem chorób przewlekłych jest często to, że mogą prowadzić do poważnych komplikacji, niepełnosprawności, a nawet przedwczesnej śmierci. Dobrym efektem leczenia choroby przewlekłej zazwyczaj nie jest jej wyleczenie, ale raczej kontrola nad nią i poprawa stanu zdrowia pacjenta. W przypadku cukrzycy kontrola oznacza uzyskanie odpowiednich poziomów glukozy we krwi, prawidłowego ciśnienia tętniczego, cholesterolu. Jeżeli te cele zostaną osiągnięte, można zapobiec zarówno ostrym powikłaniom, związanym w wysokim stężeniem glukozy we krwi (np. kwasica ketonowa), jak i długotrwałym, jak stopa cukrzycowa, niewydolność nerek czy utrata wzroku. Dla osoby z cukrzycą znajomość przyczyn wzrostu względnie spadku glukozy we krwi w ciągu dnia jest niezbędna do prawidłowego postępowania w chorobie. Samokontrola pozwala wykryć groźne sytuacje, takie jak hipoglikemia czy hiperglikemia i natychmiast zareagować. Wiedza na temat zmian poziomu glukozy we krwi jest przydatna do wyboru odpowiedniego leku. Konieczność regularnej samoopieki, precyzyjne monitorowanie i umiejętność modyfikacji terapii są niezbędne dla pacjenta z cukrzycą, a szczegółowa znajomość tej problematyki odgrywa kluczową rolę w pracy pielęgniarek i położnych z tymi pacjentami. Może się przecież zdarzyć, że stan zdrowia pacjenta zmienia się tak, że musi się on zwrócić o pomoc do specjalisty. Taka sytuacja może nastąpić w związku z zagrożeniem koronawirusem, kiedy np. zakażenie może spowodować wystąpienie zaburzeń kontroli cukrzycy! Tu trzeba mocno podkreślić, że u osób z niedostateczną kontrolą choroby i wahaniami glikemii ryzyko powikłań cukrzycowych jest większe, a także rozwój ciężkiej postaci COVID-19 (podobnie jak innych zakażeń wirusowych). Trudno się dziwić, że epidemia wywołuje obawy pacjentów, że mogą się zarazić; w ich sytuacji jest to szczególnie niebezpieczne. Pacjent może chcieć unikać kontaktów z pracownikami ochrony zdrowia – wówczas może skorzystać z porady telefonicznej.
Co konkretnie zawierają zalecenia dla pacjentów?
Przede wszystkim są to informacje dotyczące nas wszystkich, a więc higiena osobista, higiena mieszkaniowa, higiena społeczna. Częste mycie rąk wodą z mydłem albo dezynfekowanie płynami i żelami na bazie alkoholu. W ciągu dnia dotykamy dłońmi wielu powierzchni, które mogą być skażone wirusem, dlatego częste mycie rąk zmniejsza ryzyko zakażenia. Wszystkie miejsca, z których często korzystają ludzie, powinny być starannie dezynfekowane; biurka, lady i stoły, klamki, włączniki światła, poręcze regularnie przecierane z użyciem wody z detergentu lub środka dezynfekcyjnego – także telefony komórkowe. To są wszystko znane sprawy, jednak na co dzień nie stosowane konsekwentnie. W sytuacji epidemii muszą być jednak stosowane restrykcyjnie, więc trzeba to powtarzać.
W zaleceniach zamieściliśmy też porady specjalistyczne, związane z chorobą przewlekłą. Rekomendowane jest np. noszenie identyfikatorów (opaska na rękę, karta ratownicza, karta ICE (ang. in case of emergency). Następnie zalecenia w opiece ambulatoryjnej, stacjonarnej i w środowisku pacjenta dla użytkowania glukometrów i innych systemów do monitorowania glikemii i (nieco odmienne) dla użytkowania wstrzykiwaczy typu pen i innych systemów do podawania insuliny. Pacjent z cukrzycą powinien mieć przy sobie węglowodany proste (glukoza tabletki, glukoza płynna) i kanapkę na wypadek wystąpienia hipoglikemii – no i sprzęt do pomiaru glikemii i glukagon, bo może wystąpić konieczność podania. Wypunktowane zostały okoliczności, kiedy jest taka konieczność lub kiedy niezbędny jest kontakt z lekarzem. Do konsultacji (która może być telefoniczna) pacjent musi się odpowiednio przygotować: znać wyniki pomiaru glikemii, stężenia ketonów w moczu, umieć opisać objawy itd.
A jakie są zalecenia dla pielęgniarek i położnych?
Zalecenia dla personelu opiekującego się pacjentem z cukrzycą podejrzanym o zakażenie lub u którego stwierdzono zakażenie SARS-CoV-2 wskazują przede wszystkim na konieczność zwrócenia większej uwagi epidemiologicznej, jak pacjent postępuje ze swoim sprzętem do samoopieki i samokontroli cukrzycy, czyli glukometrem, urządzeniami do ciągłego monitorowania glikemii (łącznie z telefonem), wstrzykiwaczami do insuliny i pompami insulinowymi. Jeżeli pacjent jest przeszkolony, w dobrym stanie ogólnym, to samodzielnie wykonuje wszystkie czynności związane z terapią cukrzycy: pomiar glukozy, wstrzyknięcie insuliny, pomiar ketonów, glukozy w moczu. Jeżeli jest w ciężkim stanie, musi mu pomóc lekarz albo pielęgniarka. Ilość zleceń stałych dla pacjenta musi być przemyślana i ograniczona do minimum. W zaleceniach jest też wskazówka dla służb ratunkowych, ratowników medycznych, służb mundurowych, którzy transportują do szpitala pacjenta z cukrzycą, u którego podejrzewa się zakażenie SARS-CoV-2. Ich przedstawiciele powinni wziąć z domu pacjenta niezbędny osobisty sprzęt do monitorowania i leczenia cukrzycy.
Czy inne specjalistyczne środowiska pielęgniarskie przygotowały takie specjalne dokumenty w związku z epidemią Covid-19?
Takich dokumentów jest dużo, między innymi: Zalecenia dla Zespołu domowej opieki paliatywnej/Hospicjum Domowego; Zalecenia postępowania dla pielęgniarek ratunkowych, Zalecenia dotyczące organizacji procesu udzielania świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej, Zalecenia w opiece pielęgniarskiej w psychiatrii i leczeniu uzależnień, Zalecenia dla położnych rodzinnych/położnych podstawowej opieki zdrowotnej, Wybrane zalecenia postępowania w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii, Wytyczne do stosowania przez pielęgniarki POZ, Zalecenia Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Instrumentariuszek dla pielęgniarek operacyjnych, Stanowisko Stowarzyszenia Naukowego Leczenia Ran.
Dostępne są na stronie Ministerstwa Zdrowia pod adresami: https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikaty-dla-pielegniarek-i-poloznych
https://www.gov.pl/web/zdrowie/zalecenia-dla-personelu-i-kierownikow-podmiotow-leczniczych
