Pułapki Sars-CoV-2, czyli gdzie i jak najczęściej zakażamy się koronawirusem?

SARS-CoV-2 najczęściej rozprzestrzenia się podczas bliskiego kontaktu

Osoby, które znajdują się blisko (w promieniu mniejszym niż 1,5 metra) zakażonego SARS-CoV-2, lub mają z nim bezpośredni kontakt (na przykład przez uścisk dłoni lub inne aktywności) są najbardziej narażone na infekcję. Jest to spowodowane tym, że kiedy osoby zakażone kaszlą, kichają, śpiewają, mówią lub oddychają, wydzielają kropelki oddechowe, w których zawieszone są cząsteczki wirusa. Kropelki te mogą wywołać infekcję, jeśli są wdychane lub osadzą się na błonach śluzowych nosa bądź jamy ustnej osoby narażonej. Gdy kropelki z dróg oddechowych przemieszczają się dalej od osoby z COVID-19, ich stężenie w powietrzu zmniejsza się. Większe krople opadają pod wpływem grawitacji, a mniejsze rozprzestrzeniają się w powietrzu. Ważne jest zatem zachowanie bezpiecznego dystansu.

Wirus może czasami rozprzestrzeniać się drogą powietrzną

Niektóre infekcje mogą być przenoszone przez małe kropelki i cząstki zawieszone w powietrzu, które mogą trwać w nim od minut do kilku godzin i przemieszczać się daleko od źródła wraz z prądami powietrza. Wirusy tak uplasowane mogą więc zarażać ludzi znajdujących się z dala osoby zakażonej lub nawet po opuszczeniu przez nią pomieszczenia. Ten rodzaj transmisji jest ważnym sposobem szerzenia się chorób, takich jak gruźlica, odra i ospa wietrzna. Choć zdarza się to relatywnie rzadko istnieją dowody na to, że w pewnych sytuacjach osoby z zakażeniem SARS-CoV-2 wydają się zarażać innych właśnie w ten sposób. Transmisje te najczęściej miały miejsce w zamkniętych pomieszczeniach o niewystarczającej wentylacji, gdzie dodatkowo występowała długotrwała ekspozycja na zwiększone stężenie kropelek oddechowych w powietrzu, wywoływanych np. wysiłkiem (krzyki, śpiewy, ćwiczenia).

COVID-19 rozprzestrzenia się rzadziej przez kontakt ze skażonymi powierzchniami

Krople z dróg oddechowych mogą również „lądować” na powierzchniach i przedmiotach. Możliwe, że dana osoba może zarazić się, dotykając powierzchni lub przedmiotu, na którym znajduje się wirus przez pocieranie własnych ust, nosa lub oczu. W badaniach stwierdzono, że wirus w zależności od powierzchni i temperatury może znajdować się na nich przez wiele godzin, a nawet dni. Żywy wirus był izolowany do 28 dni w temperaturze 20°C z powierzchni, takich jak szkło, stal nierdzewna i banknoty. Z kolei w temperaturze 40°C. zakaźny wirus przeżył na tych powierzchniach mniej niż 24 godziny. Uważa się jednak, że transmisja wirusa w sposób pośredni nie jest powszechnym sposobem rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2.

SARS-CoV-2 rzadko przenosi się między ludźmi i zwierzętami

Wygląda na to, że wirus powodujący COVID-19 może w niektórych sytuacjach przenosić się z ludzi na zwierzęta. Koty (domowe i duże koty), norki i psy miały pozytywny wynik testu na SARS-CoV-2 po kontakcie z ludźmi, o których wiadomo lub podejrzewa się, że byli zakażeni. Koty wykazywały kliniczne objawy choroby, w tym objawy ze strony układu oddechowego i żołądkowo-jelitowego. Zakażenie SARS-CoV-2 u norek hodowlanych charakteryzuje się chorobami układu oddechowego i zwiększoną śmiertelnością. Nie ma dowodów na to, że zwierzęta odgrywają epidemiologiczną rolę w rozprzestrzenianiu się zakażeń u ludzi, jednak raporty z zakażonych ferm norek sugerują, że w tych środowiskach istnieje możliwość przeniesienia SARS-CoV-2 ze zwierząt na człowieka. Ponieważ zarówno zwierzęta, jak i ludzie mogą być dotknięci tym zoonotycznym wirusem, zaleca się, aby osoby, u których podejrzewa się zakażenie SARS-CoV-2, ograniczały kontakt ze zwierzętami. Podczas opieki nad nimi należy zawsze stosować podstawowe środki higieny.

Sytuacje w których najczęściej dochodzi do zakażenia

Rozprzestrzenianie się wirusa jest szczególnie silne w gospodarstwach domowych. Występuje szybko i może pochodzić zarówno od dzieci, jak i od dorosłych. Za zwiększone ryzyko transmisji w warunkach domowych uważa się dzielenie sypialni i rozmawianie przez 30 minut lub dłużej bez środków ochronnych takich jak maseczka. Podobnie jak w przypadku gospodarstw domowych, osoby mieszkające w zbiorowych miejscach zamieszkania, takich jak więzienia, domy pracownicze i ośrodki opieki długoterminowej mające intensywny, długotrwały bliski kontakt są podobnie narażone. W tych miejscach jest więcej potencjalnych kontaktów, często wśród starszych grup wiekowych. Nawet jeśli mieszkańcy rzadko wychodzą, obiekty te są ściśle połączone ze społeczeństwem za pośrednictwem pracowników i gości. Wśród kontaktów innych niż gospodarstwa domowe za zwiększone ryzyko transmisji uznano z kolei rozmawianie przez 30 minut lub współdzielenie pojazdu z przypadkiem dodatnim.

Kilka raportów z badań wykazało, że transmisja COVID-19 może być szczególnie skuteczna w zatłoczonych, zamkniętych pomieszczeniach, a zdarzenia takie określono jako „superspreading events”. Są to wszystkie sytuacje, w których jedna osoba może mieć wiele bliskich kontaktów w krótkim czasie w wyniku czego jednocześnie zakaża się wiele osób. Takie zjawiska od początku epidemii zaobserwowano podczas ćwiczeń chóru, w domach towarowych, czy w trakcie wydarzeń religijnych.

Ryzyko transmisji w różnych środowiskach, takich jak na przykład restauracje i sklepy, jest nadal nie do końca poznane. Niezwykle ważne jest zatem, aby podejmować nowe badania, aby w pełni zrozumieć drogi przenoszenia SARS-CoV-2 i dzięki temu opracować skuteczne działania walki z pandemią. Z pewnością możemy jednak stwierdzić, że podstawowe działania prewencyjne, takie jak zachowanie dystansu fizycznego, dezynfekcja i częste mycie rąk oraz zasłanianie ust i nosa mogą skutecznie zmniejszać rozprzestrzenianie się wirusa w społecznościach.

Źródła:

1. CDC: Scientific Brief: SARS-CoV-2 and Potential Airborne Transmission, (https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/more/scientific-brief-sars-cov-2.html#:~:text=Infections%20with%20respiratory%20viruses%20are,surface%20that%20has%20become%20contaminated)
2. CDC: How to Protect Yourself & Others,(https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/prevent-getting-sick/how-covid-spreads.html)
3. World Organisation for Animal Health: Questions and Answers on COVID-19, (https://www.oie.int/en/scientific-expertise/specific-information-and-recommendations/questions-and-answers-on-2019novel-coronavirus/)
4. Riddell, S., Goldie, S., Hill, A. et al. The effect of temperature on persistence of SARS-CoV-2 on common surfaces. Virol J 17, 145 (2020), (https://virologyj.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12985-020-01418-7)
5. Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1, N Engl J Med 2020; 382:1564-1567 DOI: 10.1056/NEJMc2004973, (https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmc2004973)
6. ECDC: Transmission of COVID-19, (https://www.ecdc.europa.eu/en/covid-19/latest-evidence/transmission)
7. The Lancet Respiratory Medicine, COVID-19 transmission—up in the air (https://www.thelancet.com/journals/lanres/article/PIIS2213-2600(20)30514-2/fulltext)
8. CDC: Transmission of SARS-COV-2 Infections in Households — Tennessee and Wisconsin, April–September 2020, (https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6944e1.htm?s_cid=mm6944e1_x)
9. Cevik Muge, Kuppalli Krutika, Kindrachuk Jason, Peiris Malik. Virology, transmission, and pathogenesis of SARS-CoV-2 BMJ 2020; 371 :m3862 (https://www.bmj.com/content/371/bmj.m3862?fbclid=IwAR1ONbvAZC2P0SsZc80oaygZfeXzP1anqIy8SeAYdLyk-CIQ4Yl-chmIqSk)
10. CDC: Serial Laboratory Testing for SARS-CoV-2 Infection Among Incarcerated and Detained Persons in a Correctional and Detention Facility — Louisiana, April–May 2020 (https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6926e2.htm)
11. The engines of SARS-CoV-2 spread BY ELIZABETH C. LEE, NIKOLAS I. WADA, M. KATE GRABOWSKI, EMILY S. GURLEY, JUSTIN LESSLER SCIENCE23 OCT 2020 : 406-407 (https://science.sciencemag.org/content/370/6515/406)
12. Leclerc QJ1, Fuller NM1, Knight LE2, CMMID COVID-19 Working Group, Funk S1, Knight GM1, What settings have been linked to SARS-CoV-2 transmission clusters?, (https://europepmc.org/article/med/32656368 )
13. CDC: High SARS-CoV-2 Attack Rate Following Exposure at a Choir Practice — Skagit County, Washington, March 2020, (https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6919e6.htm )
14. Sayed A.Quadri, COVID-19 and religious congregations: Implications for spread of novel pathogens, International Journal of Infectious Diseases Volume 96, July 2020, Pages 219-221, (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1201971220303131)
15. New York Times, South Korean Leader Said Coronavirus Would ‘Disappear.’ It Was a Costly Error. (https://www.nytimes.com/2020/02/21/world/asia/south-korea-coronavirus-shincheonji.html)