W dniu 22 kwietnia 2020 r. obradowała Rada Ekspertów przy Rzeczniku Praw Pacjenta.
Konieczność dyskusji w temacie szeroko pojmowanej ochrony zdrowia społeczeństwa w związku z zagrożeniem epidemiologicznym pozostaje bezsporna, zwłaszcza że liczba zapytań, skarg i sygnałów kierowanych do Biura Rzecznika Praw Pacjenta wzrosła. Zgodnie z ostatnimi informacjami przekazanymi przez ministra zdrowia, stan epidemii może potrwać do czasu wprowadzenia szczepienia ochronnego, a zatem znacznie dłużej niż oczekiwano.
Tym samym, na podstawie wniosków z przedmiotowego posiedzenia, doceniając również pozytywne zmiany zachodzące w systemie ochrony zdrowia (m.in. przyspieszoną edukacje zarówno pacjentów jak i personelu medycznego w obsłudze rozwiązań teleinformatycznych wdrażanych do systemu w ciągu ostatnich lat) należy wystosować następujące
rekomendacje.
I. Organizacja świadczeń systemu ochrony zdrowia
Przeważającym problemem pacjentów w okresie marzec-kwiecień 2020 r. pozostawał dostęp
do świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych w nowej organizacji ochrony zdrowia.
Świadczenia wykonywane w związku z przeciwdziałaniem epidemii COVID-19 nie mogą
wpływać na płynność udzielania pozostałych świadczeń zdrowotnych. Osoby zarażone
lub narażone na zakażenie SARS-COV-2 powinny stanowić tylko jeden z priorytetów
zdrowotnych obecnej polityki ochrony zdrowia, w przeciwnym wypadku wzrośnie liczba
zgonów możliwych do uniknięcia w przypadku udzielenia pomocy medycznej we właściwym
czasie.
Tym samym rekomenduje się:
1. Przywrócenie pełnego funkcjonowania systemu ochrony zdrowia dla pacjentów z innymi
jednostkami chorobowymi. Powyższe pozostaje niezbędne zarówno w zakresie medycyny interwencyjnej, jak również wykonywania zabiegów planowych i diagnostyki we wszystkich rodzajach świadczeń gwarantowanych. Przypomnieć należy, iż choroby układu krążenia stanowią pierwszą przyczynę zgonów w Polsce (od wielu lat obserwujemy średnią zgłaszalność na poziomie ponad 40%), natomiast nowotwory złośliwe są drugą co do częstości przyczyną zgonów w Polsce (ok. 25 %). Tym samym, ww. obszary w pierwszej
kolejności powinny zostać przywrócone do stanu poprzedniego.
2. Wdrożenie ogólnych wytycznych dla postępowania z pacjentami ambulatoryjnej opieki
i lecznictwa szpitalnego w dziedzinach innych niż zakaźne. W chwili obecnej wydano nowe wytyczne i zalecenia w postępowaniu diagnostycznoterapeutycznym i organizacji opieki w COVID-19. Niezbędne jest również przygotowanie wytycznych organizacyjnych dla funkcjonowania świadczeń poza pionem medycyny związanym z ograniczeniem epidemii COVID-19. Obecnie organizacja udzielania tych świadczeń zależy w przeważającej mierze od kierowników podmiotów leczniczych. Biorąc pod uwagę skale wyzwania, nie wszystkie wdrażane praktyki będą właściwe. Opracowanie dokumentu na poziomie centralnym zarządzania w ochronie zdrowia (np. przez Ministerstwo Zdrowia lub inny wskazany organ centralny) pozwoli na uniknięcie różnic w traktowaniu pacjentów pomiędzy poszczególnymi województwami, pomoże w prawidłowym zarządzaniu ochroną zdrowia ludności i zmniejszy skale naruszeń prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych. Z doświadczeń Biura Rzecznika
wynika, iż często przedmiotowe naruszenia związane są właśnie z niewłaściwą
organizacją udzielania świadczeń zdrowotnych. Nowa sytuacja nie sprzyja szybkiemu
przekazywaniu dobrych praktyk zarządczych pomiędzy podmiotami wykonującymi
świadczenia zdrowotne. W szczególnych przypadkach wskazane jest rozważenie
postępowania na zasadach zarządzania kryzysowego.
3. W postępowaniu z COVID-19, biorąc pod uwagę najnowsze wnioski Ministerstwa
Zdrowia w zakresie przewidywanego czasu trwania epidemii, proponuje się przyjęcie
strategii długoterminowej organizacji ochrony zdrowia w stanie epidemii.
Przy wypracowaniu strategii należy uwzględnić głosy szerokiego grona eksperckiego,
a także, analogicznie jak zostało to przyjęte przy dokumencie Agencji Oceny
Technologii Medycznych i Taryfikacji Zalecenia w COVID-19, należy umożliwić
zgłaszanie uwag za pośrednictwem kanałów komunikacji elektronicznej, co pozwoli
na przeprowadzenie konsultacji w sposób ograniczający zagrożenie epidemiologiczne.
Przedmiotowa strategia powinna w szczególności:
- zdefiniować rolę podstawowej opieki zdrowotnej w opiece nad pacjentami
z podejrzeniem COVID-19;
- określić jak wykorzystywać potencjał szpitali jednoimiennych, które przed
epidemią były ośrodkami leczenia wielu grup pacjentów, a obecnie ich obciążenie
bywa nierównomierne;
- zobowiązać wojewodów do określenia na poziomie poszczególnych województw
i powiatów, które podmioty lecznicze będą udzielać świadczeń zdrowotnych
w czasowym zastępstwie tych podmiotów, których oddziały zostaną poddane
kwarantannie;
- promować dalszy rozwój rozwiązań teleinformatycznych w ochronie zdrowia;
- uwzględnić w strategii postepowania wobec grup szczególnie narażonych
na zachorowania, ale również zagrożonych wykluczeniem wobec stosowania
rozwiązań telemedycyny.
4. W przedmiocie przeciwdziałaniu COVID-19.
Należy pozytywnie ocenić wydzielenie tzw. szpitali zakaźnych. W zakresie kontynuacji
przyjętej strategii ograniczenia zagrożenia epidemiologicznego, rekomenduje się:
- dla realizacji prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych pozostaje istotnym,
aby wszyscy uczestnicy systemu ochrony zdrowia mieli dostęp do środków ochrony
osobistej (zarówno personel jak i pacjenci);
- należy poszerzyć możliwość przesiewowego testowania personelu medycznego,
jak i pacjentów przyjmowanych do szpitali z innego powodu niż podejrzenie COVID19, a także ustalić schemat monitorowania pacjentów w tych podmiotach leczniczych
pod kątem zarażenia;
Zakładając coraz wyższą dostępność komercyjnych testów:
- Ministerstwo Zdrowia lub inny organ centralny powinien wydać przystępny i krótki
dokument wytycznych dla personelu medycznego co do wiarygodności
poszczególnych rodzajów testów, zawierający także algorytm postępowania
w przypadkach wątpliwych, a następnie wspólnie z samorządami zawodowymi
zobowiązać personel do zapoznania się z dokumentem w ramach systemu
podnoszenia kwalifikacji zawodowych
- Ministerstwo Zdrowia lub inny organ centralny powinien wydać przystępny i krótki
dokument wytycznych kierowany do pacjentów co do wiarygodności poszczególnych
rodzajów testów, który następnie powinien być upowszechniany przez wszystkie
organy administracji rządowej i samorządowej
- postępowanie to powinno mieć charakter cykliczny, a informacje winny być
modyfikowane stosownie do postępu wiedzy w tym zakresie.
II. Rekomendacje w zakresie polityk publicznych
1. W związku z epidemią COVID-19 niezbędna będzie aktualizacja dokumentów
strategicznych, w tym również regionalnych programów polityki zdrowotnej.
Skala zmian zachodzących w stanie zdrowia fizycznego i psychicznego społeczeństwa
w związku z epidemią (w tym również oszacowanie jej skutków) nie są w chwili obecnej
możliwe do przewidzenia, biorąc w szczególności pod uwagę trudność
w przeprowadzeniu badań na reprezentatywnej grupie osób. Niemniej jednak wniosek
o konieczności dokonania aktualizacji potrzeb i dostępnych zasobów w ochronie zdrowia
ludności został postawiony na podstawie bieżącej obserwacji doniesień m.in. o możliwym
pogorszeniu się stanu zdrowia psychicznego.
2. Należy rozważyć prowadzenie przez organ administracji państwowej na szczeblu
centralnym rachunku ewidencyjnego ("Public Value Account")
Przedmiotowa analiza określałaby korzyści i straty związane z potencjalnymi
ingerencjami w politykę państwa (w szczególności: utracone/uratowane życia, miejsca
pracy, koszty dla państwa, biznesu, obywateli, praw człowieka, wzrost nierówności
w zdrowiu). Takie narzędzie analityczne ułatwiałoby podejmowanie decyzji w zakresie
konkretnych zarządzeń związanych ze stanem epidemii. Zapobiegało by także
negatywnym skutkom zdrowotnym wprowadzonych i wprowadzanych ograniczeń
w zakresie życia osobistego, zawodowego, społecznego i publicznego Polaków
III. Wnioski w toku epidemii COVID-19 w odniesieniu do poszczególnych grup obywateli,
związane z nową perspektywą czasu jej trwania.
1. Sytuacja osób starszych
o Strategia proponowana dla osób starszych, tj. ograniczenie aktywności życiowej, może
długoterminowo skutkować pogorszeniem się stanu zdrowia seniorów, dla których ruch
jest istotnym elementem, wpływającym na ogólne samopoczucie i zdrowie.
Wobec nowych informacji o czasie trwania epidemii, ważne pozostaje zdefiniowanie
możliwości wykonywania rehabilitacji geriatrycznej, aktywności ruchowej, a także
promowanie kontaktów międzyludzkich za pośrednictwem spotkań na odległość celem
ograniczenia objawów depresji u osób starszych.
Przekazywane informacje w mediach ogólnodostępnych nie są dostosowane do osób,
u których występują objawy otępienne.
W zakresie przygotowania komunikatów dla tej grupy pacjentów, należy brać pod
uwagę, iż część osób zamieszkuje w jednoosobowych gospodarstwach domowych.
2. Domy pomocy społecznej jako instytucje opieki o charakterze terapeutycznym
Konieczne jest zwrócenie uwagi na sytuację domów pomocy społecznej
i przygotowanie wytycznych organizacyjnych mających na celu zminimalizowanie
ryzyka zakażenia SARS-CoV-2, w tym opracowane kompleksowych, nowych procedur
oraz standardów, a w ślad za tym zabezpieczenie kadrowe, sprzętowe i materiałowe.
Założenie przyjęte przez ustawodawcę, że domy pomocy społecznej pełnią głównie
funkcje opiekuńczą, wymaga korekty. W tych instytucjach przebywają osoby
wymagające wzmożonego nadzoru medycznego, a zatem są to instytucje pośredniczące
pomiędzy polityką społeczną, a ochroną zdrowia. Ostatnie problemy osób
przebywających w DPS udowodniły, iż nie można mówić o rozdziale zarządzenia
pomocą społeczną i opieką zdrowotną.
3. Problemy opiekunów osób z niepełnosprawnością.
Obecnie, pacjenci z tej grupy pozostają często bez możliwości kontynuowania terapii
zajęciowych. Powyższe ma duży wpływ na pogorszenie się ich stanu zdrowia, a także
zwiększa ryzyko wystąpienia kryzysów psychicznych w rodzinach pozbawionych
zinstytucjonalizowanego wsparcia - w modelu polityki dystansowania społecznego.
Należy również przygotować strategie na wypadek zachorowań opiekunów takich
osób, celem uniknięcia sytuacji, w której osoba niepełnosprawna pozostanie bez
opieki.
4. Sytuacja pacjentów onkologicznych
W zakresie leczenia chorób onkologicznych istotny pozostaje czas wdrożenia
poszczególnych jego etapów, a tym samym zapewnienie ciągłości pracy
poszczególnych podmiotów leczniczych. Należy rozważyć określenie awaryjnych
ośrodków w poszczególnych powiatach, województwach, a także zapewnienie
transportu pomiędzy tymi ośrodkami – zarówno w zakresie polityki ochrony zdrowia,
jak również polityki transportu publicznego (czasowe połączenia pomiędzy podmiotami leczniczymi poddawanymi kwarantannie).
Pacjenci powinni mieć zagwarantowany dostęp do zalecanej przez standardy
kliniczne terapii – zarówno w aspekcie kontynuacji rozpoczętego leczenia, jak
i w przypadku nowych zachorowań.
Źródło: Rzecznik Praw Pacjenta
