Założeniem i celem programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej KOS-BAR, zwanego dalej „programem pilotażowym”, jest poprawa jakości i efektywności leczenia pacjentów w wieku od 18. r ż. z rozpoznaniem ICD-10: E66.0 - otyłością spowodowaną nadmierną podażą energii, u których wskaźnik masy ciała wynosi BMI ≥ 40 kg/m² oraz u chorych z BMI 35-40 kg/m2 u których chirurgicznie indukowana redukcja masy ciała może przynieść potencjalną poprawę w zakresie chorób wywołanych otyłością, a także ocena efektywności organizacyjnej nowego modelu opieki nad tą grupą świadczeniobiorców.
Wprowadzenie programu pilotażowego wynika ze stale rosnącej liczby osób otyłych, stanowiącej coraz większe obciążenie finansowe dla systemu opieki zdrowotnej oraz społeczeństwa. Częstość występowania otyłości zwiększa się na całym świecie w alarmującym tempie i ma rozmiar globalnej epidemii zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się. W 2018 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO, World Health Organization) opublikowała najnowsze dane dotyczące występowania nadwagi i otyłości na świecie: ponad 1,9 mld dorosłych (39% populacji w wieku ≥ 18 r.ż.) miało w 2016 r. nadmierną masę ciała, a otyłość prawie 1/3 z tej grupy (650 mln osób). Zarówno w przypadku dorosłych mężczyzn, jak i kobiet, populacja osób z nadwagą lub otyłością zwiększyła się o 1 punkt procentowy w ciągu ostatnich 5 lat. Na podobną skalę problemu wskazuje OECD podając, że w 2014 r. 53,3% Polaków w wieku powyżej 15 lat deklarowało się jako osoby z nadwagą lub otyłością (BMI > powyżej 25 kg/m2).
Otyłość jest istotnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego. Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko zachorowalności na cukrzycę typu 2, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, chorobę niedokrwienną serca, obturacyjny bezdech senny, chorobę zwyrodnieniową stawów, depresję oraz przyczynia się do rozwoju niektórych typów nowotworów, a także podwyższa ryzyko zgonu. Oprócz generowania wysokich nakładów finansowych na opiekę zdrowotną, otyłość implikuje koszty społeczne i gospodarcze z powodu utraconej produktywności (absenteizm), niższej wydajności w pracy, śmiertelności i trwałej niepełnosprawności.
Wyniki badań w dużych grupach pacjentów potwierdziły, że leczenie chirurgiczne w otyłości jest zdecydowanie skuteczniejszą metodą osiągnięcia redukcji masy ciała niż metody zachowawcze. Ten rodzaj chirurgii zapewnia znaczną utratę wagi i pomaga w ponad 40 schorzeniach związanych z otyłością, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca, obturacyjny bezdech senny i niektóre nowotwory, włączając zapobieganie im, łagodzenie ich objawów, a także ustąpienie choroby. Po zabiegu u pacjentów obserwowano redukcję incydentów kardiologicznych, udarów, występowania nowotworów oraz w szczególności lepszą kontrolę lub remisję cukrzycy, co wpływa na zmniejszenie śmiertelności związanej z patologiczną otyłością. Poza leczeniem chirurgicznym istotną rolę dla utrzymania osiągniętych efektów stanowi 12-sto miesięczna opieka pooperacyjna, w czasie trwania której pacjent wypracowuje nowe nawyki żywieniowe oraz zapewnia mu się wsparcie psychologiczne, aby osiągnąć jak najlepsze wyniki w zakresie obniżenia masy ciała.
W celu rozwiązania wskazanych problemów w opiece nad chorymi z otyłością olbrzymią konieczne jest wprowadzenie racjonalnych rozwiązań w organizacji opieki zdrowotnej nad tą grupą świadczeniobiorców, mających na celu zapewnienie ciągłości, kompleksowości i koordynacji opieki nad tymi pacjentami, a także sprawdzenie efektywności tej opieki.
Biorąc pod uwagę korzyści związane z chirurgicznym leczeniem otyłości olbrzymiej i jej powikłań u chorych, którzy spełniają kryteria kwalifikacji, jako postępowania z wyboru, proponuje się przetestowanie modelu programu pilotażowego w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zwanej dalej „ustawą o świadczeniach”.
Proponowany model koordynowanej i kompleksowej opieki nad pacjentami z otyłością olbrzymią zakłada prowadzenie procesu diagnostyczno-terapeutycznego w ośrodkach mających doświadczenie w chirurgii bariatrycznej i metabolicznej przez wielodyscyplinarny zespół, w skład którego wchodzą specjaliści z różnych dziedzin medycyny. Rekomendowany model opieki obejmuje diagnozę, nowoczesne leczenie bariatryczne, opiekę psychologa, dietetyka oraz rehabilitację leczniczą. Celem pracy wielospecjalistycznego zespołu jest przygotowanie chorych pod względem klinicznym i psychologicznym do leczenia bariatrycznego oraz nadzorowanie prawidłowego i niepowikłanego procesu utraty masy ciała zarówno we wczesnym, jak i odległym okresie pooperacyjnym.
Oczekiwanym efektem programu pilotażowego jest poprawa stanu zdrowia świadczeniobiorców jak np.: szybszy powrót do aktywności zawodowej, niższa skala występowania powikłań, skrócenie czasu hospitalizacji, a także zmniejszenie kosztów ponoszonych przez państwo, pacjentów i ich rodziny.
Ze względu na różnice w organizacji publicznych systemów ochrony zdrowia w większości krajów trudno jest wskazać jednolity sposób rozwiązywania ww. problemu w innych krajach.
Projekt rozporządzenia nie był przedmiotem pre-konsultacji.
Projekt rozporządzenia został przekazany do konsultacji publicznych i opiniowania z 10-dniowym terminem na zgłaszanie uwag. Za skróceniem terminu konsultacji publicznych i opiniowania przemawia dobro społeczne oraz poprawa stanu zdrowia świadczeniobiorców w ponad 40 schorzeniach związanych z otyłością.
W ramach konsultacji publicznych i opiniowania projekt rozporządzenia zostanie przesłany do zaopiniowania przez następujące podmioty:
- konsultantów krajowych w wybranych dziedzinach medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, diabetologii, endokrynologii, gastroenterologii, chirurgii ogólnej, chirurgii plastycznej, chorób płuc, chorób wewnętrznych, kardiologii, nefrologii, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, psychiatrii, psychologii klinicznej, rehabilitacji medycznej;
- samorządy zawodowe (Naczelna Izba Lekarska, Naczelna Izba Aptekarska, Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Krajowa Izba Fizjoterapeutów);
- związki zawodowe oraz stowarzyszenia reprezentujące zawody medyczne (Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, Ogólnopolski Związek Zawodowy Lekarzy, Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych, Forum Związków Zawodowych, Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, Związek Rzemiosła Polskiego, NSZZ Solidarność);
- stowarzyszenia w ochronie zdrowia, w tym działające na rzecz pacjentów (Stowarzyszenie Primum Non Nocere, Federacja Pacjentów Polskich, Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Obywatelskie Stowarzyszenie – Dla Dobra Pacjenta, Business Centre Club – Związek Pracodawców, Konfederacja Lewiatan, Pracodawcy RP, Stowarzyszenie Pacjentów Bariatrycznych CHLO);
- towarzystwa naukowe: Towarzystwo Chirurgów Polskich, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne, Polskie Towarzystwo Kardiologiczne, Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością;
- Prezesa Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia, prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Rzecznika Praw Pacjenta;
- Federację Przedsiębiorców Polskich;
- Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny.
Projekt rozporządzenia zostanie udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej Ministerstwa Zdrowia zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa (Dz. U. z 2017 r. poz. 248) oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji, zgodnie z § 52 uchwały nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. – Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P. z 2016 r. poz. 1006, z późn. zm.).
Wyniki konsultacji publicznych i opiniowania zostaną przedstawione w raporcie z konsultacji publicznych i opiniowania dołączonym do niniejszej oceny skutków regulacji
Projekt rozporządzenia nie będzie miał wpływu na budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego. Program pilotażowy zostanie sfinansowany w ramach planu finansowego NFZ ze środków pozyskanych z tytułu opłaty od napojów z dodatkiem cukrów będących monosacharydami lub disacharydami oraz kofeiny lub tauryny oraz opłaty dodatkowej.
Koszt programu pilotażowego wyniesie około 70 811 554 mln. zł.
Na wysokość kosztów programu pilotażowego mają wpływ: czas trwania pilotażu (2 lata) oraz populacja objęta pilotażem około 2 907 pacjentów.
Dane dotyczące liczebności populacji, dla której został opracowany program pilotażowy, zostały uzyskane z bazy danych sprawozdawczych z zakresu umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Wycena modelu kompleksowej opieki specjalistycznej nad pacjentami leczonymi z powodu otyłości olbrzymiej (KOS-BAR) została opracowana przez Agencje Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji.
Projekt rozporządzenia nie będzie miał wpływu na sytuację dużych przedsiębiorstw.
Projekt rozporządzenia nie będzie miął wpływu na sytuację sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw.
Projekt rozporządzenia będzie miał pozytywny wpływ na rodziny, obywateli i gospodarstwa domowe.
Zakłada się poprawę opieki zdrowotnej nad pacjentami z otyłością olbrzymią w związku z objęciem ich stałą opieką w jednym ośrodku koordynacyjnym.
Projekt rozporządzenia nie będzie miał wpływu na sytuację ekonomiczną i społeczną osób starszych.
Projekt rozporządzenia nie będzie miał wpływu na działalność mikro-, małych i średnich przedsiębiorców, ponieważ proponowane zmiany nie określają, ani nie modyfikują warunków wykonywania działalności gospodarczej, a także nie będzie miał wpływu na sytuację ekonomiczną i społeczną osób starszych.
Zakłada się pozytywny wpływ programu pilotażowego na rynek pracy, ponieważ osoby z otyłością olbrzymią poza wysokimi nakładami finansowymi ponoszonymi na opiekę zdrowotną, generują również koszty społeczne i gospodarcze z powodu utraconej produktywności (absenteizm), niższą wydajność w pracy, śmiertelność i trwałą niepełnosprawność. Analizy zaprezentowane w raporcie badawczym przygotowanym przez ekspertów Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego, zwanego dalej „IZWOZ”, pokazują, że koszty pośrednie utraconej produktywności chorych z otyłością, szacowane metodą kapitału ludzkiego (wskaźnik PKB na pracującego) wyniosły w 2015 r. 77,55 mln zł a w 2016 r. 85,14 mln zł. Dynamika zmian rok do roku kształtowała się na poziomie 110%. Otyłość to choroba powodująca czasową niezdolność do pracy zarówno mężczyzn, jak i kobiet. W 2016 r. stanowiła ona przyczynę wydania zaświadczeń lekarskich w 5,4 tys. przypadków na łączną liczbę 102,8 tys. dni absencji chorobowej. Jak wynika z analizy raportu IZWOZ w stosunku do 2015 r. liczba zaświadczeń lekarskich wystawionych w związku z otyłością wzrosła o 15,2%. Należy zaznaczyć, że faktyczne koszty ponoszone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych są wielokrotnie większe, gdyż otyłość jest przyczyną wielu chorób.
Zakłada się poprawę opieki zdrowotnej nad pacjentami z otyłością olbrzymią w związku z objęciem ich kompleksową opieką w jednym ośrodku koordynacyjnym.
Proponuje się, aby rozporządzenie weszło w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
W ramach ewaluacji efektów projektu rozporządzenia po zakończeniu programu pilotażowego:
- NFZ sporządza sprawozdanie z realizacji programu pilotażowego, w tym ocenę danych i ocenę wskaźników, o których mowa w przepisach projektu rozporządzenia, dla każdego z ośrodków koordynujących odrębnie oraz zbiorczo dla wszystkich ośrodków koordynujących, wraz z analizą porównawczą i opracowaniem statystycznym danych;
2) NFZ przekazuje sprawozdanie, o którym mowa w pkt 1, ministrowi właściwemu do spraw zdrowia w terminie 3 miesięcy od dnia zakończenia programu pilotażowego.
Źródło: RCL
