Podstawowym celem projektowanej nowelizacji ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego jest jej dostosowanie do zmienionych uwarunkowań prawnych będących konsekwencją orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Trybunału Konstytucyjnego. Zmiany dotyczą przymusu bezpośredniego (ze szczególnym uwzględnieniem monitorowania pomieszczeń, w których przetrzymywane są osoby, co do których stosuje się środek przymusu bezpośredniego w postaci izolacji), czy też finansowania świadczeń zdrowotnych w zakresie psychiatrycznej opieki zdrowotnej.

Zmiany dotyczą również zmiana regulacji dotyczących centrów zdrowia psychicznego.

Przede wszystkim projektowana zmiana ustawy przewiduje uwzględnienie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 16 października 2012 r. w sprawie Kędzior przeciwko Polsce (skarga nr 45026/07) oraz wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 25 listopada 2014 r. w sprawie K. C. przeciwko Polsce (skarga nr 31199/12). Dotyczy on przymusowego pobytu w domu pomocy społecznej. Przyjęcie do domu pomocy społecznej osoby bez jej zgody, a za zgodą jej przedstawiciela ustawowego wymaga orzeczenia sądu opiekuńczego o skierowaniu do domu pomocy społecznej. Ponadto dodano obowiązek okresowego badania stanu zdrowia psychicznego takiej osoby w zakresie uzasadniającym jej pobyt domu pomocy społecznej. Powyższe badania przeprowadza się co najmniej raz na 6 miesięcy.

Projekt określa również zmiany przepisów ustawy w zakresie:

1) koordynacji Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, zwanego dalej „NPOZP”, i obowiązku informowania o jego realizacji;
2) wzmocnienia roli ministra właściwego do spraw zdrowia w zakresie realizacji NPOZP oraz rozszerzeniu i doprecyzowaniu regulacji dotyczących centrów zdrowia psychicznego regulowanych obecnie w art. 5a ustawy;
3) modyfikacji upoważnień ustawowych do wydawania aktów wykonawczych – jak już wspomniano wyżej ich celem jest zmiana tych upoważnień, uchylenie albo przeniesienie treści objętej aktem wykonawczym bezpośrednio do ustawy z uwagi na regulowaną w nich materię;

Jednocześnie proponowane zmiany przewidują dookreślenie roli centrów zdrowia psychicznego w zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej, zintegrowanej i dostępnej opieki zdrowotnej. Centrum zdrowia psychicznego obejmie swoim obszarem działania nie mniej niż 50 tysięcy i nie więcej niż 200 tysięcy mieszkańców, z uwzględnieniem zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.

Nowelizacja wprowadza również zmiany w w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Zwiększona będzie dostępność pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu. A rodziny uzależnionych będą mogły liczyć na pomoc psychospołeczną i prawną, a także ochronę przed przemocą w rodzinie.

Zmiany wejdą w życie 1 lipca 2017 r.