Programy lekowe umożliwiają pacjentom korzystanie z drogich i innowacyjnych leków. Osoby, które mają dostęp do takiego leczenia, bo zakwalifikowały się do programu, doceniają ten fakt, choć wskazują też na mankamenty towarzyszące tej formule leczenia. Jednak głównym problemem pacjentów staje się niepewność i ograniczenia w dostępności.
Limitowane leczenie: Co pacjenci mówią o programach lekowych?
Opublikowano 20 listopada 2025 18:58
Thinkstock/GettyImages
Z tego artykułu dowiesz się:
- Programy lekowe otwierają drzwi do innowacyjnych terapii, ale pacjenci często nie wiedzą, że mogą z nich skorzystać, co rodzi wiele frustracji.
- W Polsce dostępność leków różni się dramatycznie w zależności od regionu, co sprawia, że leczenie w jednym województwie może być znacznie łatwiejsze niż w innym.
- Kryteria kwalifikacji do programów lekowych są rygorystyczne, co niestety wyklucza wielu pacjentów, szczególnie w kontekście chorób nowotworowych.
- Finansowanie programów lekowych jest na czołowej liście obaw pacjentów, a zmniejszenie kontraktów na leczenie neurologiczne o 16% w tym roku budzi szczególne niepokoje.
Lektura raportu „Dostępność programów lekowych w ocenie pacjentów”, przygotowanego przez Fundację My Pacjenci, dostarcza unikalnej wiedzy, co sami zainteresowani sądzą na temat funkcjonowania programów lekowych.
Pierwszym progiem dostępności jest sama informacja. Raport, przygotowany na podstawie wywiadów z przedstawicielami kilkunastu organizacji pacjentów, nie pozostawia w tej sprawie wątpliwości: „pacjenci często nie są świadomi dostępnych programów lekowych a proces kwalifikacji bywa nieprzejrzysty i obarczony biurokracją”; „wielu z nich nawet nie jest informowanych, że istnieje coś takiego jak program lekowy lub że mogliby zostać do niego włączeni w innym ośrodku”.
Kolejna przeszkoda to wykluczenia (lub utrudnienia) regionalne. Jest tajemnicą poliszynela, że w – w zależności od programu – w jednych województwach są większe szanse na leczenie, w innych, mniejsze. Są też różnice między poszczególnymi ośrodkami, nawet w ramach jednego województwa. Pacjenci: „W jednej placówce program działa sprawnie, w innej nie da się dostać leku. Różnice są ogromne”.
Naturalną, wpisaną w charakter programów lekowych (utworzonych jako narzędzia kontroli i limitowania dostępu do części terapii) są kryteria kwalifikacyjne, co mocno podkreślali eksperci podczas dyskusji nad przedstawionym raportem, która odbyła się w środę, 19 listopada, w Warszawie. Pacjenci o tym doskonale wiedzą: „kryteria kwalifikacji są tak skonstruowane, że wielu pacjentów z góry odpada”, „przy nowotworach kobiecych pacjentka musi być praktycznie na końcu drogi, by się zakwalifikować”.
Nie ma wątpliwości, że w tej chwili główne problemy z dostępnością są wynikiem sytuacji finansowej NFZ – i pacjenci mają świadomość konsekwencji. Oraz coraz bardziej się ich obawiają. „Dyrekcja nie otrzymuje pieniędzy na leki”, „placówka ma długi i nie stać jej już na kredytowanie NFZ”, „pacjenci onkologiczni obawiają się bardzo, że będą problemy”.
Obawy pacjentów – nie tylko neurologicznych – nie są bezzasadne. Prof. Alina Kułakowska, konsultant krajowa w dziedzinie neurologii mówiła podczas debaty eksperckiej, że w tym roku kontrakty na programy lekowe w obszarze neurologii zostały w skali kraju zmniejszone o 16 proc., ale te redukcje są różne w poszczególnych województwach. Jak podkreśliła, jest przekonana, że ośrodki realizujące programy nie będą „wyrzucały” z nich pacjentów, jednak będą musiały podjąć decyzję, czy i ilu nowych pacjentów przyjąć, narażając swój ośrodek na utratę płynności finansowej. Dr Jakub Gierczyński, ekspert w dziedzinie ochrony zdrowia, podkreślał z kolei, że bez zapewnienia stabilnego finansowania – w tym roku zrealizowana dotacja z budżetu państwa wynosi ok. 32 mld zł, powinna być o dobrych 9 mld zł wyższa – nie da się realizować w sposób stabilny kosztownych, choć niezbędnych, bo skutecznych, terapii.
