Snus a saszetki nikotynowe. Wyjaśniamy różnice

Tymczasem różnica między snusem a saszetką nikotynową jest zasadnicza. Ten pierwszy zawiera tytoń, którego nie ma w saszetce. W Unii Europejskiej – poza Szwecją – produkcja i sprzedaż snusu jest od 1992 r. zabroniona. Saszetki nikotynowe są zaś legalne, a ich sprzedaż jest dozwolona osobom pełnoletnim.

Snus z tytoniem

Zakazany w Unii Europejskiej snus wciąż jest dostępny w Szwecji, bo wielowiekowa tradycja jego stosowania w tym kraju pozwoliła Szwedom wynegocjować w 1995 r. wyjątek w swoim traktacie akcesyjnym. Historia stosowania tej używki w Skandynawii sięga pierwszej połowy XVII wieku. Snus po szwedzku znaczy tabaka. Dziś jest to bezdymny produkt tytoniowy zawierający mielony tytoń, który umieszcza się między dziąsłem a górną wargą, co umożliwia wchłanianie nikotyny przez błonę śluzową jamy ustnej. W Szwecji snusu używa około 22 proc. mężczyzn i 10 proc. kobiet. Niemal tak samo rozpowszechnione jest stosowanie snusu w Norwegii. Analizy epidemiologiczne z krajów nordyckich pokazują, że snus jest mniej szkodliwy niż papierosy, bo nie wiąże się z rakiem płuca czy POChP.

Jednak zawartość nikotyny w snusie jest wyższa niż w papierosach. Jedna saszetka zawiera jej około 50–60 mg, a przeciętny papieros 10–15 mg. Nikotyna silnie uzależnia, przyspiesza tętno, podnosi ciśnienie krwi, obkurcza naczynia, co zwiększa ryzyko nadciśnienia, zawału i udaru. Ponadto nikotyna ma działanie teratogenne dla płodu i neurotoksyczne u dzieci i młodzieży. Snus zawiera też nitrozaminy tytoniowe wpływające na rozwój nowotworów jamy ustnej, przełyku, trzustki.

Saszetki nikotynowe

Saszetki (woreczki) nikotynowe, zwane również białym snusem, to produkty beztytoniowe zawierające nikotynę. Pojawiły się na rynku na początku pierwszej dekady XXI w. jako odpowiedź na rosnące zapotrzebowanie na produkty nikotynowe o obniżonym ryzyku chorób wywołanych dymem tytoniowym. Podobnie jak snus umieszcza się je pod górną wargą, gdzie nikotyna wchłania się przez błonę śluzową jamy ustnej. W składzie typowej saszetki znajduje się nikotyna o wysokim stopniu czystości (otrzymywana albo syntetycznie, albo z liści tytoniu). Znajdziemy tam też mikrokrystaliczną celulozę jako wypełniacz, substancje buforujące pH, słodziki (np. acesulfam-K) i aromaty spożywcze. Badania porównawcze wskazują, że poziom rakotwórczych nitrozoamin jest istotnie niższy w saszetkach nikotynowych w porównaniu ze szwedzkim snusem. Zważywszy jednak, że saszetki nikotynowe są produktem stosunkowo nowym, brakuje badań długoterminowych dotyczących ich wpływu na zdrowie. Najważniejszym z zagrożeń wydaje się, co oczywiste, uzależnienie od nikotyny oraz jej wpływ na układ krążenia, rozwój płodu i ośrodkowego układu nerwowego u dzieci młodzieży. Kolejnym problemem są podrażnienia jamy ustnej, uszkodzenia śluzówki w miejscu kontaktu, choć w mniejszym stopniu niż przy używaniu tradycyjnego snusu.

W 2024 roku Szwecja osiągnęła jeden z najniższych poziomów palenia papierosów w Europie – zaledwie 4,5 proc. dorosłych [urodzonych w Szwecji] deklarowało palenie. Dla porównania, średnia w Unii Europejskiej wynosi aż 25 procent. Szwecja ma też najniższą w Europie zachorowalność na raka płuca. Spadek ten to efekt wieloletnich działań prozdrowotnych, ale także zmiany nawyków konsumenckich – coraz więcej Szwedów rezygnuje z tradycyjnych papierosów na rzecz bezdymnych produktów nikotynowych, takich jak saszetki nikotynowe czy snus. Widać to zwłaszcza wśród młodych dorosłych – przykładowo, w grupie kobiet poniżej 30. roku życia 15 proc. deklaruje używanie saszetek nikotynowych, podczas gdy po papierosy sięga już tylko 2,5 procent. Taka zmiana może mieć istotne znaczenie dla zdrowia publicznego i potencjalnie stać się skutecznym narzędziem ograniczania szkód zdrowotnych związanych z paleniem papierosów.

Zakaz dla młodzieży

Przegłosowana 21 maja br. przez Sejm nowelizacja ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych wprowadza zakaz sprzedaży dzieciom i młodzieży do 18. roku życia, zarówno w automatach, jak i przez Internet, wszystkich elektronicznych papierosów jednorazowych i wielorazowych, z nikotyną i bez niej, a także pojemników zapasowych z płynem beznikotynowym do e-papierosów i saszetek nikotynowych.

Na koniec warto podkreślić, że po alternatywne sposoby dostarczania nikotyny powinny sięgać wyłącznie osoby dorosłe borykające się z nałogiem palenia papierosów, który jest jedną z wiodących przyczyn zgonów na świecie, a także jednoznacznie udokumentowanym czynnikiem ryzyka nowotworów płuc, układu moczowo-płciowego i wielu innych. Rzucanie palenia kończy się jednak często niepowodzeniem. Stąd zrodziła się strategia tzw. tobacco harm reduction, czyli redukcji szkód wywołanych paleniem tytoniu. Uzależnionym deklarującym niemożność zaprzestania stosowania nikotyny rekomenduje się rozwiązania o potencjalnie niższym profilu ryzyka.