Nagroda Nobla z chemii za odkrycie ważne dla medycyny

Dzięki osiągnięciom tegorocznych laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii – Erica Betziga, Williama Moernera i Stephana Hella – naukowcy mają dziś do dyspozycji mikroskopię fluorescencyjną wysokiej rozdzielczości, metodę za pomocą której można badać żywe komórki na poziomie najdrobniejszych molekuł.

– Większość procesów w biochemii zachodzi w bardzo małej skali. Specjaliści zastanawiali się nad tym, jak zwiększyć rozdzielczość mikroskopów, już od czasu wynalezienia pierwszego z nich. Tegoroczna nagroda celebruje przekroczenie granicy optycznej. Trzech naukowców na różne sposoby przyczyniło się do usunięcia ograniczeń z tym związanych – powiedział w uzasadnieniu nagrody Sven Lidin ze Szwedzkiej Królewskiej Akademii Nauk.

Prace laureatów pomogły pokonać ograniczenia klasycznego optycznego mikroskopu. Udało się również dzięki nim zajrzeć do nanoświata, np. zobaczyć jak działają mechanizmy transkrypcji DNA na białka we wnętrzu komórki. Umożliwiło to badanie procesów molekularnych w czasie rzeczywistym, „czytanie” kodu DNA czy śledzenie białek zaangażowanych w powstawanie choroby Parkinsona, Alzheimera czy Huntingtona. Pokazała także zmiany strukturalne zachodzące w neuronach w mózgu w procesie uczenia się.

Pierwszy z noblistów, Niemiec Stefan Hell w 2000 r. opracował prototypowy mikroskop fluorescencyjny STED o wyjątkowo wysokiej rozdzielczości. Z kolei dwaj Amerykanie Eric Betzig i William E. Moerner, pracując niezależnie, stworzyli podstawy metody, określanej jako mikroskopia pojedynczych cząsteczek. Betzig zastosował ją po raz pierwszy w 2006 r.

Laureaci podzielą się po równo kwotą 8 mln koron szwedzkich (ok. 3,6 mln zł).

Źródła: Nobelprize.org / TVP.info