Jakie objawy powinny skłonić nas do konsultacji z lekarzem w kierunku nowotworów krwi?
Nie ma specyficznych objawów. W tym wypadku czujność może polegać na tym, że kiedy pojawia się jakaś nowa okoliczność, coś zmienia się w naszym samopoczuciu, pojawiają się powikłania banalnej choroby np. przeziębienia, wówczas musimy uciekać się do pomocy lekarza. Znaczna część chorób układu krwiotwórczego zaczyna się podstępnie, bez żadnych objawów i rozpoznawana jest przypadkowo np. przewlekła białaczka limfocytowa czy chłoniaki indolentne. Pacjent może nie wiedzieć, że dzieje się coś się złego i choroba może zostać wykryta przypadkowo. Natomiast takim najcięższym objawem, który dotyczy chłoniaków, czyli nowotworów układu chłonnego jest powiększenie węzła chłonnego, jednego lub kilku, które nie ma związku z infekcją czy zakażeniem, jest niebolesne i niesymetryczne, są zazwyczaj twarde, ale to oczywiście też wymaga oceny lekarza. To są najczęstsze objawy.
Czy polscy pacjenci mają dostęp do skutecznych metod diagnostyki i terapii tej grupy nowotworów?
Diagnostyka układu krwiotwórczego i chłonnego jest bardzo zaawansowana i złożona. Nie może być wykonywana przez zakład i zespół, który nie ma doświadczenia, który rzadko spotyka się z materiałem patologicznym, pochodzącym od pacjentów. To musi być zakład, który posiada wszystkie możliwe techniki diagnostyczne od mikroskopu przez badania immunohistochemiczne, cytometrię przepływową, badania genetyczne i molekularne, badania cytogenetyczne. Wszystkie te metody, a nawet sekwencjonowanie, czyli ustalanie sekwencji genów w patologicznych komórkach, muszą być dostępne. Niestety, w Polsce są tylko dwa zakłady referencyjne. Jest wiele ośrodków kompetentnych, ale często przesyłają one materiał w celu konsultacji, co niestety wydłuża proces. Także jest to sfera, w której jest dużo do zrobienia i do zainwestowania, aby skuteczna diagnostyka patomorfologiczna była dostępna dla chorych szybko i skutecznie.
A co z dostępem do skutecznych terapii?
Dostępność do terapii do niedawna była zupełnie niezła, jeżeli chodzi o chorych z kręgu schorzeń hematoonkologicznych. Jednak w ostatnich kilku latach dokonał się tak wielki postęp, że to stwierdzenie przestało być już aktualne. Jest długa lista nowych leków, metod leczenia, które czekają na proces refundacyjny lub też ten proces refundacyjny przewleka się. Jest więc opóźnienie do wszystkich dostępnych zarejestrowanych terapii.
Jakie grupy chorych czekają właśnie na refundację?
Choroby z kręgu hematoonkologicznego to są bardzo liczne jednostki chorobowe. Jest ich kilkadziesiąt, ale najczęstszych jest kilkanaście. Najczęstszą chorobą jest przewlekła białaczka limfocytowa, a potem chłoniak agresywny z dużych limfocytów B, szpiczak plazmocytowy, chłoniak Hodgkina i inne postacie rzadsze. We wszystkich tych jednostkach, o których powiedziałem są nowe terapie, które czekają na zarejestrowanie.
Dlaczego tak ważna jest współpraca lekarzy rodzinnych z hematoonkologami?
Ta współpraca jest kluczowa, ponieważ lekarze rodzinni, POZ to pierwsza linia frontu. To do nich pierwszych zgłaszają się pacjenci. To trochę jak w układzie krwiotwórczym, białokrwinkowym, który jest regulowany przez końcowy element – granulocyt. Stan granulocytu w tkankach (czy zetknął się on z problemem czy nie) decyduje o tym jak funkcjonuje cały system, jakie są produkowane krwinki białe. Analogiczna jest sytuacja z lekarzem rodzinnym. Możliwość skutecznego działania lekarza POZ wyznacza właściwą ścieżkę. Ta ścieżka jest złożona i chodzi o to, by nie była powikłana tylko prosta i prowadziła do celu, do wyleczenia. Pierwszą rzeczą jest diagnostyka, a potem skierowanie do odpowiedniego, specjalistycznego ośrodka.
