Pielęgniarka operacyjna sprawuje całościową opiekę nad pacjentem podczas zabiegów operacyjnych.

Jest odpowiedzialna za bezpieczeństwo procedur i czynności wykonywanych
przy pacjencie, w szczególności wobec pacjentów operowanych w znieczuleniu ogólnym.
Wymaga to od pielęgniarki specjalnej uwagi, gdyż ci pacjenci są pozbawieni możliwości reakcji i obrony.

Pielęgniarka operacyjna musi zadbać o komfort pacjenta, np. poprzez odpowiednią
temperaturę sali operacyjnej.
Powinna być w stanie bezbłędnie zabezpieczyć wszystkie indywidualne potrzeby pacjenta niezależnie od jego stanu świadomości.

Zakres obowiązków pielęgniarki operacyjnej obejmuje całościowe,
samodzielne, fachowe, biegłe, planowe przygotowanie oraz
instrumentowanie przy jego przeprowadzeniu i nadzorze.

Jej zadaniem jest zgromadzenie i przygotowanie potrzebnego sprzętu, urządzeń, narzędzi i materiałów jednorazowego użytku, aby zabieg operacyjny przebiegał w możliwie najbardziej optymalny sposób.

Jakość przeprowadzonej operacji zależy od odpowiedzialnej, profesjonalnej pracy oraz umiejętności zespołowego działania każdego zaangażowanego pracownika bloku.

Praca personelu bloku operacyjnego różni się znacząco od pracy w oddziale lub w otwartym lecznictwie, czy środowisku.

Podczas toku kształcenie nie ma wielu informacji przekazywanych dotyczących specyfiki pracy pielęgniarki operacyjnej.

Instrumentariuszką może zostać pielęgniarka po odpowiednim przeszkoleniu, jak również po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego.

W zależności od rodzaju bloku – ogólnego (wieloprofilowy), czy specjalistycznego (w danej dziedzinie) – przeszkolenie trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy lub lat.

Jednocześnie postęp w medycynie operacyjnej jest szybki, dlatego ważne jest bycie otwartym na nowe techniki operacyjne i samoedukację.

Pielęgniarki pracują zazwyczaj w zespole dwuosobowym – pielęgniarka instrumentująca (tzw. „czysta”) oraz pielęgniarka pomagająca (tzw. „brudna”). Ich zadania różnią się, lecz niezbędna jest ścisła współpraca.

Do zadań pielęgniarki instrumentującej należą zadania:

Przed zabiegiem:

• Przygotowanie pojemników z narzędziami chirurgicznymi w zależności od rozpoznania i planowanej operacji, jej zakresu i specyfiki.
• Przygotowanie dodatkowych jałowych materiałów: obłożenia pola operacyjnego, fartuchów, rękawic, gazy, nici chirurgicznych, ssaków, drenów, opatrunków, itp.
• Przygotowanie innych niezbędnych urządzeń i sprzętów.
• Przygotowanie ewentualnych implantów i leków.
• Przygotowanie siebie do zabiegu (mycie chirurgiczne rąk, dezynfekcja, jałowe założenie bielizny operacyjnej).
• Przygotowanie stolika z narzędziami: podręcznego, zwanego Mayo, oraz dodatkowego, rozpakowanie jałowych narzędzi, kontrola wskaźników sterylizacji.
• Przygotowanie jałowego sprzętu i materiałów niezbędnych do zabiegu, kontrola.
• Jałowe ubranie zespołu operacyjnego.
• Po dezynfekcji pola operacyjnego, pomoc przy jego obłożeniu.
• Podłączenie niezbędnego sprzętu, np. ssak, koagulacja, wiertarka.
• Umieszczenie stolika z narzędziami.

Śródoperacyjnie:

• Instrumentowanie do zabiegów, dostosowane do etapu i sytuacji podczas zabiegu.
• Wyrzucanie i liczenie materiałów gazowych do tamowania krwawienia.
• Podawanie roztworów do płukania jam ciała.
• Wydawanie preparatów do badania, opisanie preparatu przed przekazaniem personelowi pomagającemu.
• Podawanie leków lub środków kontrastujących.
• Komunikacja z personelem pomagającym, zespołem operacyjnym i anestezjologicznym.
• Sprawdzanie kompletności zestawów narzędzi i materiału jednorazowego po zabiegu: ilościowa i jakościowa.
• Podawanie jałowego opatrunku.

Po operacji:

• Odłączenie urządzeń.
• Usuwanie narzędzi i materiałów: ostre przedmioty wkłada się do specjalnych pojemników.
• Usuwanie obłożenia.
• Przygotowanie narzędzi do wstępnej dezynfekcji.
• Usuwanie bielizny operacyjnej i rękawiczek chirurgicznych.

Do zadań pielęgniarki pomagającej należy:

Przed operacją:

• Przygotowanie stołu operacyjnego, środków pomocniczych.
• Przygotowanie pojemników z narzędziami chirurgicznymi w zależności od rozpoznania i planowanej operacji, jej zakresu i specyfiki.
• Przygotowanie dodatkowych jałowych materiałów: obłożenia pola operacyjnego, fartuchów, rękawic, gazy, nici chirurgicznych, ssaków, drenów, opatrunków, itp.
• Przygotowanie innych niezbędnych urządzeń i sprzętów.
• Przygotowanie ewentualnych implantów i leków.
• Pomoc instrumentariuszce przy ubieraniu jałowego fartucha.
• Rozpakowywanie jałowych zestawów i opakowań z narzędziami i materiałami, roztworów do płukania, środków dezynfekcyjnych i leków.
• Prowadzenie dokumentacji operacyjnej (protokół pielęgniarki operacyjnej).
• Po ułożeniu przez lekarza pacjenta na stole – zamocowanie elektrody neutralnej.
• Ustawienie lampy operacyjnej.
• Obsługa stołu operacyjnego.
• Informowanie zespołu operacyjnego.
• Pomoc w zakładaniu jałowej bielizny zespołowi.
• Pomoc przy obłożeniu pola operacyjnego.
• Włączenie urządzeń, np. ssaka, diatermii, wiertarki.

Śródoperacyjnie:

• Pomoc w zależności od okoliczności i etapu zabiegu.
• Uporządkowanie zużytych materiałów: serwet, chust i gazików, kontrolowanie ich ilości – ocena krwawienia i utraty krwi.
• Odebranie i zabezpieczenie materiału do badania histopatologicznego.
• Obserwacja i opieka nad pacjentem.
• Kontrola zużytych materiałów.

Po operacji:

• Pomoc w zakładaniu opatrunku, zabezpieczenie drenów.
• Usunięcie podpórek i zabezpieczeń pacjenta stosowanych do ułożenia pacjenta.
• Powiadomienie personelu pomocniczego.

Literatura

1. Gertraud Luce - Wunderle, Anita Debrand - Passard: Pielęgniarstwo operacyjne
2. Maria Ciuruś: Pielęgniarstwo operacyjne
3. Ewa Grabowska: Magazyn Pielęgniarki Operacyjnej
4. Międzynarodowa karta charakterystyki zagrożeń zawodowych
   http://archiwum.ciop.pl/10928.html
5. Jakie cechy powinna posiadać pielęgniarka? http://praca-
   pielegniarka.eu/2017/04/04/jakie-cechy-powinna-posiadac-pielegniarka/
6. Blog „Pielęgniarką być”: Pielęgniarka operacyjna – zawód i specjalność
   http://pielegniarkabyc.pl/blog/2017/02/16/pielegniarka-operacyjna-zawod-specjalnosc/
7. Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych: Program szkolenia
   specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa operacyjnego dla pielęgniarek
   http://www.ckppip.edu.pl/uploads/docs/Programy_ksztalcenia/Szkolenia%20specjaliz acyjne_1/Piel%C4%99gniarstwo%20operacyjne.pdf