Pierwsza operacja z użyciem robota miała miejsce w 1985 r. – PUMA 560 został wykorzystany do wykonania biopsji mózgu. W 2001 r., dzięki telemedycynie, wykonano pierwszą transatlantycką operację z użyciem robotów. Obecnie kolejnej rewolucji w tej branży dokonuje sztuczna inteligencja. A zapotrzebowanie na roboty będzie dalej rosło. Bo nie trzęsą im się ręce, nie mają słabszych i lepszych dni, są bardzo precyzyjne, potrafią mało inwazyjnie dojść tam, gdzie skalpel w ręce chirurga nie ma szans.
W 2023 r. rynek robotów chirurgicznych na świecie był wart 9,6 mld dol., zaś w 2029 – wg prognoz – będzie prawie 2,5 razy większy – 23,7 mld dol. – podaje raport MarketsandMarkets.
Rynek będzie rósł, bo nadal roboty nie są wykorzystywane tak często, jakby mogły być. Na przykład w Wielkiej Brytanii aż 84,2% procedur urologicznych jest wykonywanych z ich wykorzystaniem. Ale już tylko 17% wszystkich operacji ogólnych (2022 r.) przeprowadzono z użyciem robota. Jeśli zaś spojrzeć na zabiegi tkanek miękkich, to tylko 2% ma w asyście platformę robotyczną. Jest o co się bić.
AI – REWOLUCJA
Roboty chirurgiczne są stale ulepszane, dostają nowe możliwości, narzędzia.
Przykłady? Haptyczne sprzężenie zwrotne – swego rodzaju wibracje podczas korzystania z urządzenia, które dały chirurgom możliwość odczuwania oporu i tekstury tkanek podczas manipulowania narzędziami robota. Dzięki tej symulacji dotyku, chirurdzy zyskują wyczucie środowiska, w którym pracują i zwiększają swoją precyzję działań. To cenne zwłaszcza przy szyciu, rozcinaniu tkanek czy resekcji narządów.
Systemy rozszerzonej rzeczywistości (AR) i wirtualnej rzeczywistości (VR) mogą nakładać wizualizacje na obrazy w czasie rzeczywistym. To może pomóc lepiej pokazywać struktury anatomii. Inny przykład – aplikacje Touch Surgery/Digital Surgery. To platforma do trenowania operacji wspierana przez AI, zawierająca bazę ponad 200 wideosymulacji operacji chirurgicznych z 17 różnych specjalizacji. Pozwala ocenić własne postępy w przeprowadzaniu zabiegów, wprowadzając analizę zabiegów i naukę chirurgii na nowy poziom. Taka digitalizacja chirurgii pomaga również zmienić krzywą uczenia chirurgów.
Najnowszy w Polsce
W połowie 2023 r., wg publikacji w „International Journal of Abdominal Wall and Hernia Surgery”, były 22 platformy robotyczne do chirurgii, przy czym 13 nadal w fazie rozwoju. Według innego zestawienia z 2024 r. już jest 24 producentów takich robotów, przy czym niektórzy mają więcej niż jeden produkt. Ale to jednostki zazwyczaj wąsko wyspecjalizowane, np. do operacji tylko w regionie kręgosłupa lub mózgu czy biopsji płuc. Według innych publikacji takich robotów – w użyciu lub zaawansowanym opracowywaniu – jest już grubo ponad trzydzieści.
Jednym z najnowszych jest modułowy system chirurgii Hugo RAS firmy Medtronic – głównego gracza w produkcji urządzeń medycznych. Pierwszego pacjenta z jego pomocą zoperowano w czerwcu 2021, zaś w USA został zaakceptowany do użytku klinicznego w 2023 roku.
Ramiona robota Hugo RAS mają lekką konstrukcję, aż 6 połączeń, a endoskop można umieścić na dowolnym ramieniu. Są modele 3-, 4- i jednoramienne – ten ostatni do wspomagania standardowych procedur laparoskopowych. Co istotne – każde z ramion jest na własnej platformie, co ułatwia ich ustawianie i daje elastyczność chirurgowi, umożliwia łatwe przenoszenie między salami. Aplikacja Touch-Surgery stosuje pionierską funkcję zarządzania wideo i analizy opartej na sztucznej inteligencji (AI). Obraz jest także trójwymiarowy w jakości HD, a symulator zadań Hugo zmienia tę konsolę w platformę do nauki i ćwiczeń. Co ciekawe, Hugo wprowadza igły i szycie.
W numerze „Acta Obsterica et Gynecologica Scandinavica” z listopada 2023 opublikowano wyniki badań po pierwszych 12 operacjach z użyciem Hugo w jednej ze skandynawskich placówek. „System Medtronic Hugo™ RAS jest bezpieczny i wykonalny w przypadku operacji endometriozy wspomaganej robotem”, czytamy w konkluzjach badań. W innych badaniach udowodniono, że czas hospitalizacji pacjentów po prostaektomii robotycznej wspomaganej Hugo, skrócił się o około 30%, a ubytek krwi pacjentów – aż o 40%. Kolejne badania przeprowadzone na 350 pacjentach, udowodniły, że Hugo pozwolił na ograniczenie powikłań pooperacyjnych po tych zabiegach aż o 25%.
W Polsce pierwsze zabiegi z użyciem HUGO RAS wykonano 9 grudnia 2024 w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym Nr 2 w Jastrzębiu-Zdroju. Pierwsze procedury z zakresu urologii i chirurgii kolorektalnej (prostatektomie, hemikolektomie i sigmo-idektomie) przeprowadzono przy wsparciu doświadczonych chirurgów robotycznych. Placówka planuje wykonać 200 zabiegów z użyciem Hugo w ciągu roku. W ciągu pierwszego tygodnia wykonano 5 zabiegów.
Wachlarz możliwości
Roboty chirurgiczne zapewniają większą precyzję działań, mniejsze cięcia i ryzyko powikłań/ uszkodzenia tkanek/organów sąsiednich. Często też mniejszą utratę krwi i szybszą rekonwalescencję. To ostatnie też oznacza mniejsze koszty kuracji szpitalnej. Dlatego stosowane są w coraz większej liczbie zabiegów, na kolejnych obszarach ludzkiego ciała.
W jakich operacjach są więc obecnie stosowane?
Okulistyka:
- szeroki zakres zabiegów, od operacji skrzydlika po zabiegi na rogówce.
Chirurgia klatki piersiowej:
- w patologii śródpiersia, patologiach płucnych, a ostatnio także chirurgii przełyku.
Laryngologia:
- pierwsze wprowadzanie implantu ślimakowego miało miejsce w 2017 roku.
Chirurgia ogólna:
- usunięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia) to jeden z najczęstszych zabiegów chirurgii robotem, bo większa precyzja zmniejsza ryzyko naruszenia sąsiednich organów, np. przewodów żółciowych;
- przepuklina – jej naprawa z użyciem robota staje się coraz powszechniejsza. Platformy robotyczne, zapewniają precyzyjniejsze posadowienie siatki, zmniejszają ryzyko komplikacji lub powtarzania operacji;
- usunięcie wyrostka robaczkowego (appendektomia).
Ginekologia:
- usunięcie macicy (histerektomia) staje się coraz bardziej popularna. Narzędzia robotyczne pozwalają wykonać mniejsze nacięcia, co przynosi szybszą rekonwalescencję;
- usuwanie torbieli jajników – roboty minimalizują ryzyko uszkodzenia delikatnych tkanek sąsiednich, co jest istotne dla zachowania funkcji jajników;
- usuwanie mięśniaków macicy (miomektomia) – zastosowanie platform robotycznych zwiększa szanse zachowania płodności macicy.
Urologia:
- usunięcie gruczołu krokowego (prostatektomia) w leczeniu raka prostaty – stosowanie robotów jest dość powszechne, bo pozwala zachować nerwy odpowiedzialne za trzymanie moczu i funkcje seksualne;
- usunięcie nerki (nefrektomia) – wykonanie jej z pomocą robotów to mniejsze ryzyko powikłań pooperacyjnych;
- pieloplastyka – systemy robotyczne pomagają chirurgom w precyzyjnej rekonstrukcji połączenia miedniczkowo-moczowodowego.
Kardiologia:
- pomostowanie aortalno-wieńcowe – umożliwia precyzyjną rewaskularyzację tętnic wieńcowych, zmniejsza ryzyko urazów ściany klatki piersiowej;
- naprawa/ wymiana zastawki mitralnej – zminimalizowanie urazu klatki piersiowej i szybszy powrót do zdrowia;
- ablacja migotania przedsionków – coraz częściej są stosowane roboty, bo umożliwiają precyzyjne tworzenie i mapowanie zmian, co zmniejsza ryzyko powikłań.
Ortopedia:
- endoprotezoplastyka stawu kolanowego – zrewolucjonizowała chirurgię wymiany tego stawu, bo pozwala na precyzyjne posadowienie implantów kolanowych;
- endoprotezoplastyka stawu biodrowego – robot pomaga w optymalnym umieszczenia implantu, co minimalizuje ryzyko zwichnięcia stawu lub uzyskania różnej długości nóg;
- zespolenie kręgosłupa – systemy robotyczne pomagają w tworzeniu map kręgosłupa i wskazują, gdzie precyzyjnie zainstalować implanty.
Chirurgia głowy i szyi:
- chirurgia przezustna – umożliwia dokładne usuwanie guzów w trudno dostępnych obszarach, zwłaszcza korzystna przy nowotworach gardła i krtani – daje większe nadzieje na zachowanie mowy pacjenta i zdolności połykania;
- operacja tarczycy (tyroidektomia) z powodu guzków, raka czy nadczynności tego organu, wykonywana robotem przez małe nacięcia, jest nisko inwazyjnym zabiegiem;
- usunięcie nadaktywnych przytarczyc (paratyroidektomia) – to mniejsze nacięcia, precyzyjne namierzenie gruczołów i krótszy czas rekonwalescencji.
Pediatria:
- ze względu na mniejsze rozmiary ciała pacjentów wspomaganie robotem jest bardzo pomocne. Stosuje się je głównie w operacjach laparoskopowych moczowodu.
To lista niepełna. Ciągle pojawiają się coraz to nowsze typy robotów wyspecjalizowanych w określonym zabiegu, zaś roboty wielofunkcyjne zyskują nowe możliwości.
Źródło: „Służba Zdrowia”