Wszystko, co musisz wiedzieć o zapaleniu płuc

Czym jest zapalenie płuc?

Zapalenie płuc to schorzenie, które może dotknąć każdego: najmłodszych, osoby dorosłe i seniorów. Ze względu na różnice w czynnikach sprawczych, zapalenie płuc dzieli się na pozaszpitalne i szpitalne. 

Najczęściej spotykanym patogenem, odpowiedzialnym za rozwój pozaszpitalnego zapalenia płuc, jest dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Inne bakterie to m.in. Haemophilus influenzae, Mycoplasma pneumoniae czy Legionella pneumophila. [1]

Za wirusową etiologią stanu zapalnego stoją wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy, RSV, a nawet koronawirusy (w tym SARS-2). U osób z osłabioną odpornością, na przykład po przeszczepach czy zakażonych HIV, zapalenie płuc mogą wywołać także grzyby, w tym Pneumocystis jirovecii. [2]

Jak dochodzi do zakażenia w przypadku zapalenia płuc?

Pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP) rozwija się u osób przebywających poza placówkami medycznymi. U 1/4 pacjentów dochodzi do zakażenia kilkoma patogenami jednocześnie, a do zakażenia dochodzi zazwyczaj przez: [1]

• mikroaspiracje – czyli dostanie się niewielkich ilości wydzieliny z gardła do dolnych dróg oddechowych (często w czasie snu);

• zachłyśnięcie się treścią z jamy ustnej lub gardła;

• drogi wziewne – poprzez wdychanie kropelek wydzieliny zakażonej osoby (np. podczas kaszlu) lub aerozolu zawierającego bakterie;

• rzadziej przez krew, zwłaszcza u osób przyjmujących narkotyki dożylnie.

Szpitalne zapalenie płuc (SZP) to zakażenie, które pojawia się co najmniej 48 godzin po przyjęciu do szpitala u osoby wcześniej nieintubowanej. W szpitalnych warunkach do zakażenia dochodzi poprzez [3]:

• kontakt z zanieczyszczonym sprzętem medycznym, wodą, powietrzem czy odzieżą;

• przeniesienie drobnoustrojów między pacjentami lub przez personel medyczny;

• obecność rurek intubacyjnych lub innych urządzeń, które zaburzają naturalne mechanizmy obronne dróg oddechowych.

Zapalenie płuc – objawy

Objawy zapalenia płuc mogą być bardzo zróżnicowane i zależą od wielu czynników, w tym od wieku osoby chorej i rodzaju patogenu. U dorosłych najczęściej pojawiają się symptomy ostrego zakażenia dolnych dróg oddechowych: 

• uporczywy kaszel,

• trudności w oddychaniu,

• ból w klatce piersiowej nasilający się przy głębokim oddechu,

• krwioplucie.

Często towarzyszą im objawy ogólnoustrojowe, takie jak silne poty, dreszcze, bóle mięśniowe i gorączka. [2] Sytuacja wygląda nieco inaczej u seniorów, którzy mogą czuć osłabienie, splątanie i rozkojarzenie. [1]

Rozpoznanie zapalenia płuc

Podejrzenie zapalenia płuc zawsze wymaga potwierdzenia. W Polsce podstawą rozpoznania jest wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej (RTG). RTG pozwala na uwidocznienie zacienień w płucach, które ułatwiają diagnozę.

Aby precyzyjnie określić przyczynę choroby, lekarz może zlecić dodatkowe badania laboratoryjne, w tym morfologię krwi z rozmazem, oznaczenie białka C-reaktywnego (CRP) czy prokalcytoniny. W niektórych przypadkach konieczne są również badania mikrobiologiczne plwociny, które pomagają zidentyfikować konkretny patogen i dobrać odpowiednie leczenie. [1,2]

Leczenie zapalenia płuc

Leczenie zapalenia płuc polega zazwyczaj na antybiotykoterapii. Na początku często stosuje się leczenie empiryczne, czyli takie, które jest skuteczne przeciwko najczęściej występującym patogenom. Kiedy jednak dokładna przyczyna jest znana choroby, możliwe jest leczenie celowane, dostosowane do wrażliwości bakterii na konkretny antybiotyk. [1,3]

Ważne jest także leczenie wspomagające, które obejmuje odpowiednie nawodnienie organizmu, zaprzestanie palenia, leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. [1]

Czy można uniknąć zapalenia płuc?

Na ryzyko zachorowania wpływa wiele czynników – zarówno ogólnych, jak i związanych z chorobami przewlekłymi. Dotyczy to m.in. osób z obniżoną odpornością, chorujących na cukrzycę i POChP (przewlekłą obturacyjną chorobę płuc), niedożywionych czy otyłych. Znaczenie ma także niewystarczająca higiena jamy ustnej i rozległa próchnica (sprzyjające namnażaniu bakterii), praca w warunkach narażenia na pyły metali, a także stany zwiększające ryzyko zachłyśnięcia, np. upojenie alkoholowe. [2]

Podstawą profilaktyki zapalenia płuc powinna być dbałość o odporność organizmu oraz szczepienia ochronne – zwłaszcza przeciwko pneumokokom i grypie. [4] Ważne jest również stosowanie się do zasad higieny. Pamiętaj o regularnym i dokładnym myciu rąk, zadbaj o czystość jamy ustnej, unikaj bliskiego kontaktu z osobami chorymi, a także osłaniaj usta podczas kaszlu i kichania. [2,4]

Artykuł na zlecenie marki Deflegmin

Źródła: 

[1] Tadeusz Przybyłowski, Jan Kuś, Szpitalne zapalenie płuc (SZP), Medycyna Praktyczna, Interna – Mały Podręcznik: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.2.  [Dostęp online: 28.05.2025]

[2] Mejza F., Zapalenie płuc: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/choroby/65040,zapalenie-pluc [Dostęp online: 28.05.2025]

[3] Tadeusz Przybyłowski, Jan Kuś, Pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP), Medycyna Praktyczna, Interna – Mały Podręcznik: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.3.11.1.  [Dostęp online: 28.05.2025] 

[4] Durbin, W. J., Stille, C., & i Stille, D. D. Zapalenie płuc, 2009, Vol. 13 Nr 6 Pediatria po Dyplomie, s. 31-45