Cz. I.
W ostatnich latach nastąpił wzrost zainteresowania badaczy i specjalistów z różnych dziedzin (psychologia, prawo, pedagogika, medycyna) zjawiskiem przemocy seksualnej wobec dziecka.
Wciąż widoczna jest skłonność do ignorowania tego problemu wśród tych osób, od których oczekuje się odpowiednich działań w celu zapobiegania zjawisku oraz udzielaniu pomocy dziecku, które doświadcza lub doświadczyło nadużycia seksualnego.
W społeczeństwie molestowanie seksualne dziecka nadal jest osnute wstydem i milczeniem. W polskich rodzinach bardzo rzadko prowadzone są rozmowy edukacyjne z dziećmi na ten temat. Może wynikać to z niewłaściwie postrzeganej moralności i intymności, panującego tabu w kwestii seksualności, lecz również, czy nawet przede wszystkim z braku wiedzy dorosłych na temat tego zjawiska.
Pielęgniarka ma obowiązek prowadzić opiekę nad pacjentem w sposób profesjonalny. W jej kompetencje wchodzi także edukacja seksualna oraz obowiązek właściwego reagowania na wszelkie przejawy przemocy wobec dzieci.
Pragniemy przybliżyć Państwu nieco głębiej zjawisko molestowania seksualnego dzieci, by poprzez zagłębienie się w ten, jakże przykry i trudny temat, uzyskać taką wiedzę, aby skutecznie chronić dzieci przed pedofilskimi atakami oraz poprzez umiejętność rozpoznania problemu pomóc krzywdzonemu dziecku.
Przemoc seksualna
Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) przemoc to „celowe użycie siły fizycznej, zagrażające lub rzeczywiste, przeciwko sobie, komuś innemu lub przeciwko grupie lub społeczności, co powoduje lub jest prawdopodobne, że spowoduje zranienie, fizyczne uszkodzenie, śmierć, ból psychologiczny, zaburzenia rozwoju lub deprywację”.
Wyróżnia się przemoc fizyczną, psychiczną, ekonomiczną i seksualną.
W literaturze przedmiotu istnieje wiele definicji określających przemoc seksualną wobec dzieci. Definicje te skupiają się na wyszczególnianiu pewnych typów zachowań w stosunku do dziecka, które mogłyby zostać uznane za wykorzystywanie seksualne.
Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że „wykorzystywanie seksualne dziecka to włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub na która nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa.
J. Wyżyńska proponuje natomiast definicję skonstruowaną na podstawie definicji formalnie używanej w Kanadzie: „molestowanie seksualne to jakakolwiek forma bezpośredniego lub pośredniego wykorzystania dziecka przez dorosłego do celów seksualnych, a także aktywność seksualna między dziećmi, gdy są rodzeństwem lub gdy różnica poziomu rozwojowego, użycie przymusu lub brak wzajemnej interakcji wskazują, że jedno dziecka wykorzystuje drugie.”
Jak wskazują powyższe definicje dziecko może być nie tylko ofiarą, ale i sprawcą nadużycia seksualnego. Mają miejsce przypadki, gdy małoletni dopuszczają się czynności seksualnych wobec młodszych lub równoletnich dzieci. Problem może też dotyczyć aktywności seksualnej między rodzeństwem. Do zjawiska przemocy seksualnej również zaliczyć można inne odmiany zachowań o treści erotycznej, np. oglądanie pornografii.
W Polsce karze podlega obcowanie seksualne z dzieckiem poniżej 15 roku życia, natomiast zjawisko prostytucji i pornografii dziecięcej niedopuszczalne jest w polskim prawie wobec osób poniżej 18 roku życia.
Istotne w kwestiach przemocy seksualnej jest używanie pojęcia „pedofil”. Termin ten w języku potocznym odnosi się zazwyczaj do dorosłych mężczyzn, popełniających przestępstwo molestowania seksualnego dzieci. Jednak pod względem medycznym, zgodnie z typologią zaburzeń psychicznych wyznaczoną przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne, aby postawić rozpoznanie pedofilii, muszą zostać spełnione konkretne warunki.
Pedofilia
„Pedofilia (gr. Paidos i philia — miłość do dzieci) jest to często spotykana parafilia, polegająca na osiąganiu satysfakcji seksualnej w kontaktach z dziećmi.
Natomiast zgodnie z klasyfikacją ICD -10 pedofilia to „utrwalona lub dominująca skłonność do aktywności seksualnej z dzieckiem lub dziećmi w wieku przed dojrzewaniem. Sprawca ma co najmniej 16 lat i jest co najmniej 5 lat starszy od dziecka lub dzieci.
Pedofilia również definiowana jest jako „podejmowanie aktywności seksualnej z dziećmi lub fantazjowanie o tej aktywności przez osobę dorosła jako stale preferowany lub wyłączny sposób osiągnięcia podniecania seksualnego i orgazmu.”
Jest wiele przyczyn tego zaburzenia. Należą do nich między innymi zaburzenia osobowości, różnego rodzaju fobie, urazy seksualne, choroby psychiczne, lęk w kontaktach z dorosłymi partnerami, zaburzenia identyfikacji płciowej, niemożność osiągnięcia satysfakcji płciowej z osobą dorosłą, a także może być konsekwencją fantazji seksualnych o treściach pedofilnych. Również czynnik alkoholowy i inne patologie rodzinne mogą warunkować potrzebę aktywności seksualnej z dzieckiem. Uznano również, że pedofile jako osoby infantylne, niedojrzałe psychoseksualnie, dążą do kontaktów z jednostkami podobnymi. Wykazano też związek występowania pedofilii z przyczynami biologicznymi, takimi jak zmiany organiczne w tkance mózgowej spowodowane miażdżycą naczyń krwionośnych ośrodkowego układu nerwowego, czy guzami mózgu.
U sprawców molestowania seksualnego dzieci stwierdzono również zaburzenia w metabolizmie neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym, zaburzenia chromosomów oraz patologie w zakresie wydzielania hormonów – kortyzolu, prolaktyny i testosteronu.
Uszkodzenia mózgu mogące być przyczyną tej dewiacji są najczęściej zlokalizowane w wewnętrznych strukturach limbicznych, płatach czołowych, czy w dolnych częściach płatów skroniowych. Zaburzenia te mogą być również skutkiem uszkodzeń mózgu podczas porodu.
Doświadczenie przemocy seksualnej w dzieciństwie należy również do czynników sprzyjających zachowaniom pedofilnym w dorosłym życiu. Jest to związane z utrwaleniem odchyleń od normy w pracy mózgu. Pedofile broniąc się przed negatywnymi emocjami związanymi z molestowaniem seksualnym w dzieciństwie, uruchamiają mechanizmy obronne w celu zmniejszenia cierpienia związanego z traumatycznymi wspomnieniami poprzez ich zdeformowanie. Taki mechanizm ułatwia im umniejszanie i racjonalizację zachowań pedofilnych.
Kazimierz Imieliński wyodrębnia pedofilię właściwą i zastępczą.
W pedofilii właściwej oprawca skupia się na kontaktach seksualnych tylko z dziećmi. Kieruje nim przymus wykorzystywania seksualnego wyłącznie dzieci.
Natomiast w pedofilii zastępczej do kontaktów seksualnych preferowane są osoby dorosłe, jednak z powodu problemów nawiązania zbliżenia w wyniku np. defektów fizycznych, czy barier natury emocjonalnej zaspokojenie potrzeb seksualnych następuje z dzieckiem, które jest łatwiejszym celem.
Inni badacze wyróżniają pedofilów nieskomplikowanych i pseudoneurotycznych. Pedofile z pierwszej grupy preferują chłopców, u których nie wystąpiły jeszcze objawy dojrzewania płciowego, co według nich jako przejaw niewinności zwiększa ich atrakcyjność. Są to osoby bezwzględne, pozbawione uczuciowości, traktujący ofiarę przedmiotowo.
Pedofile pseudoneurotyczni natomiast są delikatni, czuli, bardzo przyjacielscy, wybierają dziewczynki z widocznymi symptomami pokwitania. Są to niedojrzali mężczyźni myślący podobnie jak dzieci nie zauważający różnic między sobą, a dzieckiem. Wobec tego uważają, że ich zachowania seksualne są adekwatne z pragnieniami dziecka.
Najbardziej zaś zdemoralizowana jest grupa pedofilów, która przyjemność seksualną czerpie, gdy wykonywaniu przez nich czynności seksualnych przyglądają się inni.
Sami pedofile również sformułowali podział osób molestujących dzieci na dobrych i złych. Pierwszą grupą są osoby traktujące dzieci łagodnie i dobrotliwie, jednak potrzeba kontaktów seksualnych ogranicza się wyłącznie do nich. Druga grupa to Molesters, czyli pedofile molestujący seksualnie dzieci stosując wobec nich przemoc. Trzecia grupa, którą pedofile nazwali boylovers to osobnicy, którzy związki z chłopcami traktują emocjonalne, natomiast kontakty seksualne mają pogłębiać i umacniać ich bliskość.
mgr Joanna Lewoniewska
Kolejna część już za tydzień. Zapraszamy.
Bibliografia
Przemoc, WHO, 2013, http://www.who.int/topics/violence/en/
Sajkowska M., Wykorzystywanie seksualne dzieci, [W:] Dziecko krzywdzone, nr 1, Fundacja Dzieci Niczyje Warszawa, 2001, s. 6-9
Wyżyńska J., Jak chronić dzieci przed molestowaniem seksualnym, Poznań, Media Rodzina, 2007, s. 30-3
Kodeks karny, Art. 200, §1,
Lew-Starowicz Z., Seksuologia sądowa, Wydanie I, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2000, s. 125, 126
Pieczko J., Pedofilia. Przemoc wobec dzieci”, Kraków, Wydawnictwo św. Stanisława BM, 2012, s. 8
Lew-Starowicz Z., Szymańska M., Czajka A., Charakterystyka sprawców przemocy seksualnej wobec dzieci, Warszawa, Przegląd Seksuologiczny, Polskie Towarzystwo Medycyny Seksualnej, październik/grudzień 2010, nr 24, s. 4, 5
Lew-Starowicz Z. ,Przemoc seksualna, Agencja Wydawnicza Jacek Santorski & Co, Warszawa,1992, s. 84-85
