Ultraprzetworzona żywność a zdrowie psychiczne. Czy to, co jemy, zmienia nasz mózg?

Co kryje się pod pojęciem „ultraprzetworzone”?

To nie tylko chipsy czy słodkie napoje gazowane. Do UPF należą także gotowe dania, produkty typu fast food, smakowe jogurty, niektóre pieczywo, a nawet – pozornie „fit” – batoniki proteinowe. Łączy je obecność składników, których nie znajdziemy w domowej kuchni: emulgatorów, wzmacniaczy smaku czy sztucznych barwników. - Dieta ma bezpośredni wpływ na stan mikrobioty jelitowej, która oddziałuje na nasz układ nerwowy poprzez tzw. oś mózg–jelita. UPF sprzyja stanom zapalnym, zaburza równowagę bakterii jelitowych oraz wpływa na układ dopaminergiczny, który reguluje odczuwanie przyjemności i motywację – mówi dietetyczka ŚUM i dodaje: - Wszystko to może nasilać objawy depresji oraz lęku. W badaniach epidemiologicznych wykazano, że zwiększenie udziału UPF w diecie o 10% może wiązać się z 11% wyższym ryzykiem depresji.

Funkcje poznawcze, sen i uzależnienie od jedzenia

Ultraprzetworzona żywność może wpływać na koncentrację, orientację przestrzenną i zdolność logicznego myślenia. Zaburza jakość snu, szczególnie u młodszych osób, co dodatkowo pogarsza samopoczucie i odporność psychiczną. Niektóre jej składniki działają na układ nagrody w mózgu w sposób przypominający uzależnienia behawioralne – wiele osób nie potrafi powstrzymać się od sięgania po kolejne porcje.

Szczególnie wrażliwe grupy: dzieci, młodzież i osoby w kryzysie psychicznym

U dzieci i nastolatków UPF może nasilać emocjonalne jedzenie, impulsywność i ryzyko zaburzeń odżywiania. Także osoby zmagające się z depresją czy problemami ze snem są bardziej podatne na nadmierne spożycie tego typu żywności. Dodatkowo – niska dostępność edukacji żywieniowej oraz czynniki ekonomiczne sprzyjają częstszemu wyborowi UPF.

Jak ograniczyć UPF w praktyce?

Nie chodzi o eliminację wszystkich przetworzonych produktów, ale o odzyskanie kontroli nad tym, co jemy. Warto:

• zacząć od jednego posiłku dziennie przygotowanego z naturalnych składników,
• planować zakupy i mieć pod ręką zdrowe zamienniki (np. hummus, orzechy, owoce),
• obserwować swój nastrój i poziom energii – efekty mogą być zauważalne już po kilku dniach.

Dieta oparta na warzywach, owocach, pełnych ziarnach i zdrowych tłuszczach – zgodna z zasadami diety śródziemnomorskiej lub DASH – wspiera mikrobiom, poprawia samopoczucie i może być elementem profilaktyki zaburzeń psychicznych.

- Wnioski? Choć żywność ultraprzetworzona jest powszechnie dostępna i atrakcyjna smakowo, jej nadmiar może negatywnie wpływać na nasz mózg, sen i zdrowie psychiczne. Wprowadzenie nawet niewielkich zmian w codziennej diecie może znacząco poprawić jakość życia – bez skrajnych restrykcji, za to z większą świadomością – namawia dr Słoma-Krześlak.

Źródło: Śląski Uniwersytet Medyczny