Choć Narodowa Strategia Onkologiczna miała być kompleksową odpowiedzią na potrzeby pacjentów z rakiem, z perspektywy ostatnich pięciu lat jawi się raczej jako dokument pełen niezrealizowanych obietnic i politycznego formalizmu. Onkofundacja Alivia w najnowszym raporcie punkt po punkcie pokazuje, jak zadania „odhaczone” przez resort zdrowia rozmijają się z rzeczywistością osób chorych onkologicznie.
5 grzechów głównych NSO
Opublikowano 9 lipca 2025 09:13
Thinkstock/GettyImages
Z tego artykułu dowiesz się:
- Dlaczego Narodowa Strategia Onkologiczna, mimo ambitnych planów, nie spełnia oczekiwań pacjentów? Raport Onkofundacji Alivia ujawnia, że większość kluczowych celów Strategii nie została osiągnięta, a wiele działań zrealizowanych „na papierze” nie przyniosło korzyści chorym.
- Jak Polska wypada na tle Europy w zakresie profilaktyki nowotworowej? Zaledwie 33% kobiet zgłosiło się na mammografię, a wyszczepialność przeciw HPV wynosi tylko 11%, co stawia Polskę w ogonie kontynentu pod względem badań przesiewowych.
- Czy pacjenci onkologiczni mają równe szanse na dostęp do leczenia? Nierówności regionalne w dostępie do nowoczesnych terapii oraz brak systemowego monitorowania ścieżki pacjenta to poważne problemy, które wpływają na jakość opieki.
- Jakie są pięć kluczowych grzechów głównych Narodowej Strategii Onkologicznej? Raport wskazuje na brak mierników efektów, formalizm w raportowaniu oraz brak niezależnej ewaluacji, co obnaża słabości w realizacji planów ochrony zdrowia.
Co czwarty Polak zachoruje na raka, a co piąty umrze z jego powodu. Każdego roku nowotwór złośliwy diagnozowany jest u ponad 180 tysięcy osób, a obecnie z chorobą żyje już ponad 1,1 miliona mieszkańców Polski. Tymczasem opieka onkologiczna, mimo ambitnych planów i ogromnych oczekiwań, nadal kuleje.
Narodowa Strategia Onkologiczna, uchwalona na lata 2020–2030, miała zmienić polską onkologię. Po pięciu latach realizacji, Fundacja Alivia opublikowała raport „Odhaczone zadania – niespełnione obietnice”, w którym z perspektywy pacjentów analizuje efekty wprowadzenia Strategii. Z raportu wynika, że większość kluczowych celów nie została osiągnięta, a wiele zrealizowanych „na papierze” działań nie przyniosło realnych korzyści chorym.
Profilaktyka wciąż na marginesie
W obszarze badań przesiewowych Polska nadal pozostaje w ogonie Europy. W 2024 roku tylko 33% kobiet zgłosiło się na mammografię (cel: 60%), 11% na cytologię (cel: 60%), a jedynie 14% pacjentów wykonało kolonoskopię (cel: 30%). Jeszcze gorzej wygląda sytuacja z profilaktyką pierwotną – wyszczepialność przeciw HPV wynosi zaledwie 11% przy założonym poziomie 60%.
Zamiast spadać, rośnie odsetek osób palących. W 2022 roku paliło 30,8% mężczyzn i 27,1% kobiet – to niepokojący trend, który pokazuje, że polityka zdrowotna państwa nie skutkuje realną zmianą zachowań zdrowotnych.
Braki w diagnostyce, nierówności w leczeniu
Wciąż nie działa systemowe monitorowanie ścieżki pacjenta – karta e-DILO pozostaje martwym narzędziem, a chory nadal musi sam „pilnować” swojej diagnostyki i leczenia. Nie powstał też ogólnopolski system kontroli jakości terapii onkologicznych. Miejsce zamieszkania nadal decyduje o tym, jak i gdzie chory będzie leczony – to narusza podstawowe zasady równości i dostępu do świadczeń.
5 grzechów głównych NSO
Onkofundacja Alivia zidentyfikowała pięć kluczowych systemowych błędów, które osłabiają skuteczność NSO:
- Brak mierników efektów – wiele zadań uznano za wykonane, mimo braku realnych rezultatów dla pacjentów.
- Zmiany celów i terminów – modyfikacje w treści zadań rozmyły ich pierwotny sens. Przykład? Wdrożenie „Cancer Units” planowane na 2020 rok zostało rozciągnięte do 2026.
- Formalizm w raportowaniu – często wystarczało stworzenie broszury czy pilotażu, by uznać zadanie za zakończone.
- Nierówności regionalne – nowoczesne leczenie bywa dostępne tylko w wybranych województwach.
- Brak niezależnej ewaluacji – ocena postępów NSO pozostaje w rękach Ministerstwa Zdrowia, bez zewnętrznego nadzoru czy udziału organizacji pacjenckich.
Źródło: ALIVIA
