Zdaniem prof. Piotra Rutkowskiego z Narodowego Instytutu Onkologii, ośrodki onkologiczne dobrze przeszły pandemię. Kulała diagnostyka m.in. raka płuca, jelita grubego czy nowotworów przewodu pokarmowego. Problemem była profilaktyka, czego przykładem jest zapaść w badaniach mammograficznych. - Sytuacja ośrodków onkologicznych nie jest najgorsza, natomiast ośrodków, gdzie onkologia jest tylko dodatkiem – zła. Dlatego konieczne jest pilne wprowadzenie Krajowej Sieci Onkologicznej i ukierunkowanie pacjenta na ścieżkę onkologiczną przy pomocy koordynatorów czy infolinii – podkreślił.
Nowotwory nie uznają kwarantanny
Pandemia koronawirusa szczególnie dotknęła pacjentów onkologicznych i u wielu nie zdiagnozowano nowotworu na wczesnym etapie. Zdaniem prof. Pawła Wiechno z Narodowego Instytutu Onkologii, wynika to z niezgłaszania się pacjentów do lekarzy, w tym POZ ze strachu przed COVID-19 oraz nadużywania teleporady, która nie jest najlepszym narzędziem do diagnozowania raka. - I choć badania profilaktyczne są już ogólnodostępne, wciąż przychodzi mniej pacjentów. A część zgłasza się ze znacznym stopniem zaawansowania choroby – zwraca uwagę dr Beata Jagielska z Narodowego Instytutu Onkologii, prezes Polskiej Koalicji Medycyny Personalizowanej. – W efekcie np. u chorych na mięsaki musimy wykonywać więcej amputacji kończyny, bo stopień zaawansowania choroby jest większy- informuje prof. Piotr Rutkowski.
Rozwój diagnostyki molekularnej
Dr Beata Jagielska podkreśla, że najważniejszym wyzwaniem jest wprowadzenie pilotażu patomorfologii, bo bez tego trudno mówić o dalszej diagnostyce molekularnej. - Drugi istotny element, to właściwa diagnostyka molekularna. I choć mamy źródła finansowania, dwa koszyki: badań archiwalnych i materiału świeżego, również badania typu NGS, pozostaje bariera mentalna, czego przykładem jest rak płuca. Uzupełniono program lekowy o leki immunokompetentne w pierwszej linii. Tymczasem czas oczekiwania od rozliczenia badania do włączenia chorego do programu dla leków molekularnych to 52 dni, a dla terapii immunokompetentnych - 45 dni. To zdecydowanie za długo – ubolewa. Zwróciła też uwagę na potrzebę tworzenia sieci diagnostycznej dedykowanej badaniom molekularnym. - Ta diagnostyka nie może być wykonywana w każdym ośrodku. Potrzebny jest sprzęt wysokiej jakości, eksperci i międzynarodowa certyfikacja na określoną metodę diagnostyczną – wyliczała. Dodała, że nie można rozdzielać diagnostyki patomorfologicznej od diagnostyki molekularnej. Współpraca patomorfologa, diagnosty molekularnego i genetyka jest nierozerwalna.
Rewolucja biomedyczna i technologiczna
Markus Baltzer, prezes firmy Bayer w Europie Środkowo-Wschodniej zauważył, że jesteśmy świadkami bezprecedensowej rewolucji biomedycznej i technologicznej, zmieniającej oblicze opieki zdrowotnej w onkologii. - Celem naszych prac w zakresie medycyny personalizowanej, terapii komórkowych i genowych, immunologii jest zapewnienie pacjentom przełomowych metod leczenia, które działają na pierwotną przyczynę choroby. Bayer w zakresie terapii komórkowych i genowych obejmuje już 7 zaawansowanych projektów na różnych etapach rozwoju klinicznego. Prace naukowo-badawcze koncentrują się m.in. nowotworach piersi, powodowanych fuzją genową TRK, głowy i szyi, jelita grubego i płuc - wyliczał. - Postępy w onkologii są dziś spektakularne, również dla firmy Bayer między innymi za sprawą osiągnięć w medycynie personalizowanej. Terapie przeciwnowotworowe coraz częściej nie są dobierane pod kątem lokalizacji procesu chorobowego u ogółu pacjentów, ale mogą być dostosowane do profilu genetycznego określonej osoby. To znacząco poprawia skuteczność terapii - dodał.
Personalizacja leczenia
Prof. Paweł Wiechno mówił o personalizacji leczenia na przykładzie raka stercza. - Jeżeli myślimy o personalizacji, powinniśmy myśleć o umiejscowieniu silnego leczenia antyandrogennego. W przypadku choroby ograniczonej do gruczołu krokowego jest możliwe wyleczenie. Najlepiej byłoby wykrywać chorobę na etapie, kiedy można zastosować leczenie radykalne. Niestety, liczba ponad 5 tys. zgonów świadczy o tym, że jedna trzecia pacjentów wymaga leczenia choroby przerzutowej – zaznaczył. Zwrócił uwagę na potrzebę refundacji wzmocnienia chemioterapii poprzez dodanie nowoczesnych leków hormonalnych. Kolejnym problemem są też pacjenci, u których nie udało się uwidocznić przerzutów, a całość progresji objawia się wzrostem PSA. - Od niedawna mamy trzy nowe cząsteczki, które przedłużają życie i utrzymują stan wolny od przerzutów. Niestety, nie refundowane – ubolewał (przyp. red. wszystkie trzy cząsteczki znajdują się obecnie w procesie refundacyjnym, ale decyzje co do objęcia ich refundacją nie zostały jeszcze podjęte przez MZ).
Finansowanie onkologii
Wiceminister zdrowia Sławomir Gadomski podkreśla, że nakłady na onkologię rosną w różnych obszarach. - Od ponad 2 lat praktycznie każda lista refundacyjna zawierała nową cząsteczkę z onkologii. W zeszłym roku weszło 11 nowych terapii onkologicznych, z czego niektóre bardzo innowacyjne jak np. w raku płuca czy czerniaku. Rosną środki w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej. Wcześniej narodowy program zwalczania chorób nowotworowych to było 250 mln zł, w tym roku już 450 mln zł na działania inwestycyjne i projakościowe, profilaktyczne. Pięć lat temu na onkologię przeznaczaliśmy niecałe 8 mld zł, w tym roku ponad 12 mld zł, a w następnym, kiedy dołożymy jeszcze do tego środki inwestycyjne z Funduszu Medycznego, i z Agencji Badań Medycznych, przekroczymy już 13 mld zł – zapowiedział.
Nowe źródła finansowania
Dodatkowym źródłem finansowania onkologii będzie Fundusz Medyczny zasilany z budżetu państwa kwotą ponad 4 mld zł. AOTMiT przygotuje wykaz technologii lekowych o wysokiej wartości klinicznej oraz technologii o wysokim poziomie innowacyjności, które będą mogły zostać sfinansowane z Funduszu. - Czekamy na terapie, które teraz są w fazie badań klinicznych. Mam nadzieję, że firmy szybko będą składać wnioski refundacyjne, bo dziś od momentu zarejestrowania terapii do złożenia wniosku mijają średnio 3 lata. Liczę, że ustawa o Funduszu Medycznym przyspieszy ten proces – zaznaczyła Joanna Parkitna, dyrektor Departamentu Oceny Technologii Medycznych AOTMiT. Dodała, że dzięki aktywnym działaniom ministra zdrowia, który będzie wzywał producentów do składania wniosków, dostęp pacjentów do terapii onkologicznych będzie lepszy. Markus Baltzer podkreślił, że utworzenie funduszu jest „światełkiem w tunelu” dla szeregu innowacyjnych terapii i szansą na skrócenie czasu dostępu pacjentów do nich.
Krajowa Sieć Onkologiczna
Wiceminister Gadomski zapowiedział, że ośrodki o najniższej referencyjności zanim podejmą decyzję, jak ma wyglądać ścieżka pacjenta, będą musiały skonsultować się z ośrodkiem o najwyższej referencyjności. - Od stycznia 2022 r. wprowadzimy obowiązek spełnienia kryteriów jakościowych referencyjności na wejściu do sieci i poddanie się ocenie w oparciu o przygotowany zestaw mierników jakości. Jeżeli ośrodki nie będą ich spełniały, zostaną zobligowane do wdrożenia planów naprawczych. A jeśli to się nie uda, muszą liczyć się z tym, że przestaną udzielać świadczeń finansowanych ze źródeł publicznych. To brutalne rozwiązanie, które jasno zakłada, że tylko ośrodki o najwyższym poziomie jakości będą mogły leczyć pacjentów onkologicznych – zapowiedział. Jednym z założeń krajowego pilotażu sieci onkologicznej jest wprowadzenia koordynatora pacjenta leczonego onkologicznie. – Pakiet onkologiczny wprowadził już koordynatora, ale w wielu ośrodkach było to fikcją, bo pracował jeden na cały szpital. Teraz na każdych 40 pacjentów ma przypadać jeden. Koordynatorzy mają udzielać informacji związanych ze ścieżką diagnostyczną, poprowadzić pacjenta efektywnie w tym procesie, również pomiędzy poszczególnymi ośrodkami, które będą w sieci - wyjaśnił.
Wyzwania na 2021 r.
Prof. Marcin Czech, prezes-elekt Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego zwrócił uwagę, że mimo pandemii, 2021 jest rokiem nadziei dla terapii onkologicznych. - Będzie coraz więcej molekuł obejmowanych refundacją, ale warunkiem jest holistyczne podejście, czyli szybka i dobra diagnostyka oraz wystarczająca liczba zasobów ludzkich. Również odpowiednie finansowanie, bo to, co znalazło się na dzisiaj w Funduszu Medycznym nie będzie wystarczające - zaznaczył. - Oczekujemy opracowania transparentnych kryteriów wyboru leków do szybkiej ścieżki refundacyjnej. Mam nadzieję, że uda się ulepszyć model organizacji diagnostyki molekularnej, bo jest to istotne dla przyszłości onkologii precyzyjnej w Polsce – powiedział Markus Baltzer. Wśród wyzwań na ten rok wskazanych przez ekspertów znalazły się także profilaktyka, realizacja Narodowej Strategii Onkologicznej zgodnie z planem, wdrożenie Krajowej Sieci Onkologicznej, szerszy dostęp do innowacyjnych terapii i rozbudowa programów lekowych oraz tworzenia rzetelnych rejestrów onkologicznych.
Więcej:
Debata Medexpressu: Przyszłość onkologii, innowacyjne terapie i ich finansowanie
