Projektowana ustawa ma na celu ograniczenie skali nieprawidłowości w placówkach zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, a tym samym zwiększenie poczucia bezpieczeństwa osób starszych i niepełnosprawnych przebywających w takich placówkach, poprawę skuteczności stosowania sankcji nakładanych na podmioty prowadzące placówki bez zezwolenia oraz poprawę warunków pobytu osób przebywających w legalnie działających placówkach całodobowej opieki. Zmiana przepisów miałaby również na celu ułatwienie placówkom, zwłaszcza tym prowadzonym w niewielkim zakresie, uzyskania zezwolenia, poprzez złagodzenie niektórych standardów, oraz doprecyzowanie przepisów dotyczących dokumentów wymaganych przy wniosku o uzyskanie zezwolenia. Ustawa zmierza także do uregulowania zasad przyjmowania, pobytu i opuszczania ww. placówek przez osoby, do których ma zastosowanie ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.

Stan obecny

Obecnie obowiązująca ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej reguluje zasady podejmowania działalności w formie placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, prowadzonych w ramach działalności gospodarczej lub tzw. działalności statutowej. Instytucje te działają w sferze prywatnej, relacje mieszkańca placówki całodobowej opieki z podmiotem prowadzącym reguluje umowa cywilnoprawna, inaczej niż to jest w przypadku domów pomocy społecznej, do których kieruje się osobę decyzją gminy. Ustawa o pomocy społecznej reguluje standardy tych placówek, zawierające normy dotyczące usług opiekuńczych i bytowych, prowadzenia przez placówkę określonej dokumentacji, odpowiedniego oznakowania obiektu. Kontrole standardów prowadzone są przez wojewodów. Działalność w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę może być prowadzona po uzyskaniu zezwolenia wojewody. Podmiot prowadzący placówkę bez zezwolenia podlega karze pieniężnej w wysokości 10.000 zł lub 20.000 zł. Kara może być ponowiona - w razie niezaprzestania prowadzenia placówki wojewoda nakłada kolejną karę w wysokości 40 tys. zł.

Potrzeba zmian

W związku z pojawiającymi się informacjami o placówkach działających nielegalnie, bez zezwolenia wojewody, w celu ograniczenia tego zjawiska, planuje się między innymi poszerzenie zakresu uprawnień kontrolnych inspektorów urzędów wojewódzkich, przeprowadzających czynności z zakresu kontroli i nadzoru w pomocy społecznej.

Ponadto rozważana jest kwestia zaostrzenia odpowiedzialności podmiotów prowadzących bez zezwolenia więcej niż jedną placówkę - w przypadku nałożenia prawomocnej kary za prowadzenie jednej z placówek, kara nakładana na kolejną z placówek będzie wynosiła 40 tys. zł, a nie jak dotychczas 10 lub 20 tys. zł.

Planuje się również umożliwienie wojewodzie jednoczesnego cofnięcia zezwolenia na prowadzenie placówki i nakazanie wstrzymania prowadzenia tej placówki, z nadaniem decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Sytuacja taka może mieć miejsce w razie stwierdzenia zagrożenia życia lub zdrowia osób przebywających w placówce, nawet jeśli jest to placówka mająca zezwolenie. Dotychczas możliwość nakazania wstrzymania działalności dotyczyła placówek nielegalnych, wojewoda musiał więc najpierw wydać decyzję cofającą zezwolenie, a dopiero po jej uprawomocnieniu się mógł nakazać wstrzymanie działalności nielegalnej już wtedy placówki.

Aby zapewnić mieszkańcom ww. placówek bezpieczne warunki pobytu, a jednocześnie zagwarantować im respektowanie ich wolności osobistej, uregulowania wymagają kwestie zasad ograniczenia możliwości wychodzenia poza teren placówki oraz stosowania przymusu bezpośredniego.

Projekt ustawy wprowadza też nowe wymogi w zakresie dokumentów wymaganych przy wniosku o uzyskanie zezwolenia i dokumentacji prowadzonej w placówce. Wprowadza się także wymogi w zakresie kwalifikacji dla personelu opiekuńczego zatrudnionego w placówce. Brak takich wymogów w chwili obecnej sprawia, że opiekę nad mieszkańcami placówek sprawują często osoby przypadkowe, bez podstawowej wiedzy w tym zakresie.

Wreszcie, planuje się zakazać przyjmowania do ww. placówek osób małoletnich z uwagi na szczególną ochronę praw dzieci w Konstytucji RP. Zapewnienie opieki dzieciom jej pozbawionym jest obowiązkiem państwa i w tym celu powołano instytucje takie jak placówki z obszaru pieczy zastępczej czy domy pomocy społecznej dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie.

Ustawa będzie zawierała przepisy przejściowe pozwalające podmiotom prowadzącym placówki na dostosowanie tych placówek do nowych wymogów.

Źródło: KPRM