Rzecznik Praw Obywatelskich w oficjalnym wystąpieniu do minister zdrowia Izabeli Leszczyny zaproponował zmiany w ustawach regulujących dostęp do zawodów medycznych. Interwencja RPO dotyczy sytuacji, w której osoby ubiegające się o prawo wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki lub położnej są objęte postępowaniem karnym, choć nie zapadł jeszcze prawomocny wyrok skazujący.
Obecnie, aby uzyskać prawo wykonywania zawodu, wymagane jest złożenie oświadczenia, że wobec danej osoby nie toczy się postępowanie karne za przestępstwo umyślne lub skarbowe. Jak wskazuje RPO, osoba wobec której toczy się takie postępowanie – nawet bez wyroku – nie może legalnie rozpocząć pracy w zawodzie. To może oznaczać wielomiesięczne lub nawet wieloletnie wykluczenie z rynku pracy, co rzecznik uznał za nieproporcjonalne ograniczenie konstytucyjnego prawa do wykonywania zawodu.
W zaproponowanej przez Marcina Wiącka nowelizacji, osoba ubiegająca się o prawo wykonywania zawodu, przeciwko której prowadzone jest postępowanie karne, mogłaby złożyć alternatywne oświadczenie — informujące o toczącym się postępowaniu wraz z jego sygnaturą i zakresem. Równocześnie odpowiednie organy samorządu zawodowego (sądy lekarskie lub pielęgniarskie) mogłyby indywidualnie ocenić, czy okoliczności sprawy uzasadniają zawieszenie postępowania o przyznanie uprawnień.
Więcej – jak zaznaczył rzecznik – nie jest konieczne automatyczne wykluczanie z możliwości uzyskania prawa do wykonywania zawodu. Samorządy zawodowe mają kompetencje i obowiązek oceniać zdatność kandydata do wykonywania zawodu w interesie publicznym. Ich działanie już teraz regulują m.in. art. 77 ustawy o izbach lekarskich oraz art. 55 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych.
Argumenty konstytucyjne
RPO zwraca uwagę, że obecne przepisy mogą naruszać art. 65 ust. 1 Konstytucji RP, który gwarantuje wolność wyboru i wykonywania zawodu. Ograniczenie dostępu do zawodu bez prawomocnego wyroku może również być sprzeczne z zasadą proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji) oraz z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności (art. 42 ust. 3).
Rzecznik podkreśla, że nie kwestionuje potrzeby nadzoru nad wykonywaniem zawodów medycznych – szczególnie że są to zawody zaufania publicznego. Wskazuje jednak, że istnieją już mechanizmy umożliwiające samorządom ocenę sytuacji prawnej lekarza lub pielęgniarki bez konieczności automatycznego wykluczania ich z możliwości pracy.
Reakcja Ministerstwa Zdrowia
3 czerwca 2025 r. Marcin Wiącek zwrócił się w tej sprawie do Prezesa Rady Ministrów z prośbą o interwencję. W odpowiedzi Ministerstwo Zdrowia przyznało, że widzi zasadność zgłoszonych uwag i zapowiedziało podjęcie odpowiednich działań legislacyjnych przy najbliższej nowelizacji przepisów regulujących wykonywanie zawodów medycznych.
Źródło: RPO
