W krajach wysokorozwiniętych liczba osób chorujących na różnego typu nowotwory nieuwarunkowane genetycznie stale rośnie. Obniża się także dolna granica wieku zapadalności na te choroby. Według danych WHO co najmniej 50% z nich można by uniknąć dzięki świadomej zmianie stylu życia. Kolejnym problemem jest również stały wzrost chorób przewlekłych takich jak choroby układu krążenia, otyłość, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy hipercholesterolemia, które wynikają z trybu życia. Za główną przyczynę tego stanu rzeczy uznaje się m.in. brak aktywności fizycznej, zanieczyszczenie powietrza, używki, a przede wszystkim wysokokaloryczną dietę obfitującą w tłuszcze, cukry, konserwanty z niewystarczającą ilością warzyw i owoców. Wzrost popularności jedzenia typu fast-food spowodowany wygodą, tempem życia, nieograniczony dostęp do żywności słabej jakości sprawiają, że ryzyko zachorowalności na choroby cywilizacyjne postępuje.
Pilnym zadaniem systemów ochrony zdrowia w krajach dotkniętych tą cywilizacyjną epidemią jest odwrócenie trendu. Konieczność przekonania społeczeństw do zmiany stylu życia, nawyków żywieniowych, właściwej aktywności fizycznej i higieny snu, relacji społecznych oraz rezygnacji z używek. A wobec coraz bardziej wyrafinowanych, zaawansowanych technologicznie i wyspecjalizowanych procedur medycznych jednocześnie pojawia się konieczność holistycznego spojrzenia na człowieka, szczególnie jeśli chodzi o profilaktykę. Dlatego w ostatnich latach powstała i stale się rozwija nowa specjalizacja – medycyna stylu życia, która polega na wykorzystaniu medycyny konwencjonalnej opartej na badaniach naukowych do tworzenia przez lekarzy indywidualnie dobranych programów profilaktyki i leczenia chorób cywilizacyjnych oraz redukcji narażenia na czynniki ryzyka tych chorób. Celem działań jest wyeliminowanie lub co najmniej zmniejszenie zagrożeń przedwczesnego pojawiania się chorób przewlekłych, które w konsekwencji mogą prowadzić do wielu ograniczeń wynikających z nieodwracalnej utraty zdrowia.
Od czasów Hipokratesa wiadomo, że kluczową rolę w zachowaniu zdrowia pełni właściwa dieta dostosowana do potrzeb danej osoby. Dlatego też w ramach medycyny stylu życia od niedawna rozwija się kolejna specjalizacja - medycyna kulinarna. Ta nowa wciąż dziedzina łączy w sobie podstawy naukowe z zakresu dietetyki, medycyny konwencjonalnej, psychologii z wiedzą o produktach spożywczych. Jej nadrzędnym celem jest zastosowanie żywności w celu zachowania lub odzyskania utraconego z powodu choroby zdrowia. Pierwsze prace dotyczące medycyny kulinarnej przeprowadzone zostały na Uniwersytecie Harvarda, a ich wyniki zostały przedstawione specjalistom z branży medycznej: lekarzom, pielęgniarkom, dietetykom oraz rehabilitantom. W roku 2017 Amerykańskie Towarzystwo Dietetyków wydało oficjalny dokument, w którym zaleca kształcenie lekarzy w zakresie interwencji żywieniowych w profilaktyce i leczeniu. Prowadzone na świecie badania jednoznacznie wskazują, że największym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób jest niewłaściwa dieta.
Coraz częściej zaleca się zwiększenie na wydziałach lekarskich liczby godzin dydaktycznych dotyczących wpływu żywienia na zdrowie. Medycyna kulinarna jest już obecna w programie studiów medycznych niektórych uczelni, jednak nie jest to jeszcze oddzielna dziedzina stanowiąca odrębny przedmiot. Zazwyczaj tematy związane z dietetyką i żywieniem są poruszane w ramach innych przedmiotów, takich jak biochemia, fizjologia, dietetyka kliniczna, a także w ramach praktyk klinicznych. W ostatnich latach jednak zwiększa się wśród lekarzy i pacjentów zainteresowanie medycyną kulinarną. W niektórych szkołach medycznych powstają też specjalne programy i kursy poświęcone tej dziedzinie. W USA, Kanadzie i Wielkiej Brytania, organizowane są specjalne kursy i szkolenia dla lekarzy z zakresu medycyny kulinarnej. W Polsce również prowadzi się warsztaty doszkalające, konferencje i sympozja. Zakład Medycyny Stylu Życia, który znajduje się w strukturze Szkoły Zdrowia Publicznego CMKP oraz Instytut Żywności i Żywienia organizują w zakresie kształcenia podyplomowego zajęcia dla lekarzy i innych przedstawicieli systemu ochrony zdrowia, pozwalające na zdobycia kompetencji z zakresu wspomagania leczenia jedzeniem. Nabyte umiejętności pozwalają na pracę z pacjentem w zakresie planowania i realizacji najbardziej korzystnej dla jego zdrowia diety oraz ułatwiają w ramach wizyty lekarskiej edukację w zakresie konieczności zmiany stylu życia.
Medycyna kulinarna to kierunek przyszłości. Nauka polegająca na planowaniu i kształtowaniu własnego zdrowia oraz brania za nie odpowiedzialności przy zastosowaniu narzędzia, jakim jest jedzenie. W świecie żyjącym na wysokich obrotach modyfikacja nawyków dużych grup społecznych nie jest zadaniem łatwym, ale koniecznym. Kilkadziesiąt milionów zgonów rocznie związanych z epidemią chorób niezakaźnych spowodowanych niewłaściwym żywieniem wymusza potrzebę zmian. Medycyny kulinarnej nie należy łączyć z mainstreemowymi dietami sezonowym, odchudzającymi, ubogo energetycznymi itp. albowiem nie da się jej ustandaryzować. Jej zadaniem jest opracowaniem całego planu żywienia dla konkretnej osoby, po wykonaniu badań diagnostycznych i przeanalizowaniu ewentualnej farmakoterapii. Polega na takim komponowaniu jadłospisu, w którym wykorzystane zostaną największe zalety odżywcze pokarmów a ograniczone czynniki szkodliwe, na nauce przechowywania i konserwacji żywności oraz zachęcie do samodzielnego przygotowania dań czy umiejętnego robienia zakupów. Tu wszystko opiera się na rzetelnej, udokumentowanej wiedzy z wielu dziedzin medycyny, psychologii i dietetyki klinicznej.
Warto przeczytać
