Co roku na świecie odnotowuje się około 130 tys. nowych zachorowań na raka krtani. Polska należy do krajów największego ryzyka tego rodzaju nowotworu w Europie. Najczęstszą przyczyną powstawania nowotworów głowy i szyi, w tym krtani, niezmiennie pozostaje palenie papierosów, nadużywanie alkoholu oraz infekcje HPV (typ 16 i 18). Rak krtani to jeden z najczęstszych nowotworów (po raku płuca) dróg oddechowych, który może dotknąć zarówno mężczyzn, jak i kobiety. W leczeniu tej choroby stosuje się różne metody, w zależności od zaawansowania i lokalizacji. Jedną z nich jest laryngektomia, procedura chirurgiczna, polegająca na całkowitym usunięciu krtani. Pomimo swojej złożoności i związanych z jej przeprowadzeniem następstw całkowite wycięcie krtani może stanowić ratunek dla pacjentów cierpiących na jej zaawansowany nowotwór. Krtań pełni ważną rolę w procesie mówienia i oddychania, a także jedzenia. Usunięcie tego narządu jest radykalnym krokiem, ale często nieuniknionym w przypadku zaawansowanego stadium choroby. Zabieg laryngektomii w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym wykonywany jest w Klinice Otolaryngologii, kierowanej przez dr. hab. Bogusława Mikaszewskiego.
Operacja zmieniająca życie
Całkowita laryngektomia jest operacją wykonywaną w zaawansowanych stadiach choroby nowotworowej. Bez niej rak może rozprzestrzenić się na inne części ciała, a pacjent może utracić możliwość jedzenia, mówienia, a nawet oddychania.
– Laryngektomia to nie tylko procedura chirurgiczna, to kluczowy etap w życiu pacjentów zmierzających do zwalczenia zaawansowanych nowotworów krtani i dolnego gardła. Jest to operacja okaleczająca, lecz niezbędna, polegająca na usunięciu części lub całej krtani, stając się tym samym jednym z głównych narzędzi w walce z rakiem krtani – zaznacza dr hab. Bogusław Mikaszewski. – Warto podkreślić, że w krtani znajdują się fałdy głosowe, dzięki którym tworzymy dźwięczny głos, mówimy. Krtań pomaga nam również oddychać i połykać. Dlatego usunięcie krtani prowadzi nie tylko do zmian w głosie, ale także zmienia tor oddychania, upośledza zmysł węchu i smaku, nieodwracalnie oddziela drogi oddechowe i pokarmowe – dodaje.
Laryngektomia to nie tylko krok w leczeniu raka, to także droga powrotu do zdrowia. Pomimo trudności i zmian w sposobie funkcjonowania daje pacjentom nadzieję na dalsze życie.
Mówienie po laryngektomii – mój nowy głos
Głos jest niezwykle ważnym narzędziem w codziennym życiu społecznym i kulturowym. Dzięki niemu możemy komunikować się ze sobą, wymieniać opinie, dzielić się przeżyciami. Dopiero kiedy zaczyna niedomagać lub gdy go zabraknie, zauważamy, jak jest istotny.
- Głos jego wysokość, natężenie, barwa są charakterystyczną cechą każdego z nas. Głos jest tak niepowtarzalny, jak linie papilarne. Głosy mogą być bardzo do siebie podobne, jednak nie ma dwóch takich samych - wyjaśnia mgr Małgorzata Zielińska, logopeda. – Głos w społeczeństwie nie jest tylko narzędziem komunikacji, ale także wyrazem tożsamości i indywidualności, a jego utrata jest niebywale trudnym doświadczeniem.
– Utrata naturalnego głosu jest utratą części siebie i może wpływać na poczucie własnej wartości+ – tłumaczy Andrzej Drewniak, prezes Pomorskiego Stowarzyszenie Chorych Na Nowotwory Głowy i Szyi, który również jest po zabiegu wycięcia krtani. - Dużo osób po takiej operacji mierzy się z depresją albo samowykluczeniem z życia społecznego. To zrozumiałe, ponieważ doświadcza się zmian w sposobie komunikacji, oddychania, jedzenia i ogólnej jakości życia - dodaje.
Po laryngektomii pacjenci tracą możliwość generowania dźwięków, gdyż wraz z krtanią usunięte zostają struny głosowe. Jednak dzięki rehabilitacji logopedycznej istnieje szansa na „odzyskanie głosu” i powrotu do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym.
– Rehabilitacja głosu po laryngektomii jest procesem mającym na celu przywrócenie możliwości dźwięcznego wytwarzania głosu. W zależności od zastosowanej techniki chirurgicznej, możliwości ośrodka wykonującego zabieg, do dyspozycji mamy trzy techniki mówienia. Dobiera się je indywidualnie do możliwości i potrzeb pacjenta - mówi mgr Małgorzata Zielińska. - Powrót zdolności werbalnego komunikowania się bywa bardzo wzruszającym, przynoszącym ulgę w zakresie emocjonalnym i społecznym momentem dla pacjenta. Może pomóc w budowaniu pewności siebie oraz poczucia normalności, co jest ważne dla reintegracji społecznej po zabiegu. Kluczową rolę odgrywa wsparcie specjalistów: logopedów, fizjoterapeutów, psychologów.
Wsparcie dla osób po wycięciu krtani
Pacjenci oprócz leczenia potrzebują wymiany informacji na temat swojej choroby. Taką pomoc oferują organizacje pacjenckie, m.in. Pomorskie Stowarzyszenie Chorych na Nowotwory Głowy i Szyi działające od 2023 r. przy Klinice Otolaryngologii Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego. To organizacja powołana w celu udzielenia wszelkiej pomocy osobom po usunięciu krtani. Działanie we wspólnocie pacjentów ośmiela, otwiera i wspiera. Stowarzyszenie zrzesza osoby po laryngektomii, ich rodziny oraz przedstawicieli różnych specjalności, zajmujących się leczeniem i rehabilitacją. Stowarzyszenie prowadzi współpracę ze wszystkimi, którzy chcą uczestniczyć w programie pomocy chorym z nowotworami głowy i szyi.
– Ważnym elementem w procesie rehabilitacji jest wsparcie osób bliskich. Jednym z celów Stowarzyszenia, będącego inicjatywą pacjentów, którzy przeszli przez laryngektomię, jest budowanie bazy wiedzy dla osób po laryngektomii oraz ich opiekunów. Chcemy stworzyć miejsce, w którym będzie można znaleźć niezbędne, napisane w prosty i przystępny sposób informacje. Na terenie Gdańska działa Pomorskie Stowarzyszenie Chorych na Nowotwory Głowy i Szyi, na spotkanie którego cyklicznie przychodzą laryngektomowani wraz z członkami rodzin - opowiada Andrzej Drewniak.
– Głos pacjentów, dosłownie i w szerokiej parafrazie, jest jednym z głównych elementów Global Patient Safety Action Plan opracowanego przez WHO. Mówi o tym, że powinniśmy zapraszać pacjentów do współtworzenia szpitali, tak w zakresie procesu decyzyjnego, jak i do współtworzenia społeczności pacjenckich. Dzięki aktywności Stowarzyszenia wiemy, że jest wiele kwestii związanych z osobami laryngektomowanymi, nad którymi powinniśmy się pochylić, a które mogą być kluczowe dla jakości życia naszych pacjentów – mówi dr hab. Tomasz Stefaniak, dyrektor ds. lecznictwa UCK.
