Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży jest jednym z głównych obszarów działalności Fundacji GrowSpace. Co należy zrobić, aby skutecznie edukować społeczeństwo w zakresie zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży?
Oczywiście zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży powinno być jednym z kluczowych priorytetów. Aby edukować, aby uświadamiać, powinniśmy walczyć ze stygmatyzacją. Wyzwania związane ze zdrowiem psychicznym, takie jak depresja czy stany lękowe, często powodują, że młodzi ludzie spotykają się z wtórną stygmatyzacją. Przykładem może być sytuacja, w której konieczność udania się do psychologa w szkole na drugie piętro staje się barierą nie do pokonania. Widzimy, że sięgnięcie po pomoc, powiedzenie rodzicowi - temu bezpiecznemu dorosłemu - bo nie zawsze jest to niestety rodzina, czasem też bywa wyzwaniem.
Bardzo mocno wierzę w takie działania jak peer-to-peer, czyli działania rówieśnicze, które mają na celu wesprzeć samo grono młodych osób. Często to właśnie rówieśnicy są w stanie wesprzeć osobę w kryzysie – choćby poprzez wspólne udanie się do szkolnego psychologa czy wskazanie telefonu zaufania (np. 116 111): Jeżeli boisz się pójść do tego psychologa na to drugie piętro, to ja mogę z tobą pójść i tobie potowarzyszyć - to już jest bardzo dużo. Albo powiedzenie rówieśnikowi: słuchaj, myślę, że to czas, żeby spotkać się ze specjalistą; mogę pomóc ci znaleźć taką osobę, jeżeli akurat nie masz jej w najbliższym otoczeniu. Nie chodzi o to, aby przekładać tę odpowiedzialność na same młode osoby, ale dać im podstawowe narzędzia.
Edukacja psychologiczna powinna być powszechna – wiedza o zdrowiu psychicznym powinna dotyczyć każdego z nas. Podstawowe informacje o tym, jak zadbać o dobrostan, mogłyby stać się elementem programu edukacyjnego. Wprowadzenie edukacji zdrowotnej do szkół to krok w dobrą stronę, choć niestety przedmiot ten pozostaje nieobowiązkowy. Dlatego kluczowe jest promowanie frekwencji i budowanie prozdrowotnej atmosfery wśród młodych ludzi.
Działania, o których Pan wspomniał, wymagają po pierwsze świadomości młodych osób, a po drugie też otwartości. Czy kampanie społeczne pomagają szerzyć taką świadomość i otwierać młodych ludzi na takie działania?
Kampanie społeczne zdecydowanie pomagają, pokazują choćby w mediach społecznościowych sprawdzone i rzetelne informacje na temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Poza bardzo cennymi kampaniami społecznymi, konieczne są także działania systemowe. Upatruję tu roli edukacji zdrowotnej. Jest mi niezmiernie przykro, że będzie to przedmiot nieobowiązkowy, ale tak czy inaczej stoimy przed swego rodzaju przełomem. Nie było tego jeszcze w polskim systemie edukacji, kiedy będziemy tak blisko łączyć system ochrony zdrowia z systemem edukacji i to jest teraz nasza rola, aby podjąć działania profrekwencyjne, aby młode osoby uczęszczały na edukację zdrowotną, korzystały z niej i budowały atmosferę prozdrowotną, bo przecież o tym jest ten przedmiot.
Ten przedmiot ma właśnie przeciwdziałać stygmatyzacji. Tu nie chodzi o to, abyśmy pisali kartkówkę z symptomów depresji, czy z tego w jaki sposób walczyć ze stanami lękowymi. Tu chodzi o to, abyśmy nauczyli się emocjonalnego BHP pierwszej pomocy przedpsychologicznej.
Jak pomóc młodej osobie z depresją w takim lokalnym środowisku?
Oczywiście kluczowe jest jak najszybsze wyłapanie tych pierwszych symptomów, czyli zarówno obniżenie samooceny, motywacji, myślenie tunelowe, rezygnacja, wycofanie z dotychczasowych aktywności, z grona rówieśniczego. To mogą być takie symptomy jak zaburzenia snu, ale pamiętajmy, że depresja ma różne oblicza. Czasem ta osoba, która dużo się uśmiecha, jest duszą towarzystwa tak naprawdę wewnętrznie czuje się zupełnie inaczej, więc bądźmy wyczuleni. To jest pierwsza nasza rola, aby zapytać właśnie: jak się czujesz, co u ciebie słychać; rodzicu, nie pytaj tylko o oceny, zapytaj też o to, co na przykład pozytywnego wydarzyło się dzisiaj w szkole, za co jesteś wdzięczny/wdzięczna, co było wśród grona rówieśniczego. To są działania, kiedy widzimy już, że pojawiają się żółte albo czerwone sygnały, że osoba zmaga się z wyzwaniami. Szukamy wtedy specjalisty bądź specjalistki. To może być psycholog szkolny, czy w poradni. Jeżeli nie jest dostępny w lokalnym środowisku, wówczas można skorzystać z pomocy organizacji pozarządowych. Tutaj jest numer 116-111 Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, ale także Rzeczniczka Praw Dziecka posiada numer interwencyjny. Są także numery interwencyjne dedykowane właśnie depresji, wobec czego szukajmy tej pomocy dookoła. Czynników jest bardzo, bardzo wiele. Zróbmy wszystko żeby pomóc w tej sytuacji.
