Dobowe wahania rytmu biologicznego mają wpływ na aktywność komórek,
stan fizyczny, psychiczny, także funkcjonowanie społeczne.
Cz. II
Rodzinę w wielu definicjach opisuje się jako komórkę społeczną. Jako model, rodzina jest
tworem, który składa się z licznych komórek, które nadają jej kształt oraz strukturę.
Wszyscy członkowie mieszkają wspólnie, pracują na rzecz domu, w którym żyją. Praca nie
tylko ich jednoczy, daje posiłek i zarobek.
W okresie industrializacji silne wcześniej więzy rodzinne rozluźniły się. Wówczas ojciec,
jako głowa rodziny musiał utrzymać rodzinę, a matka zostawała w domu i opiekowała się
dziećmi i domem. Praca mogła odbywać się także poza miejscem zamieszkania. Zarobki nie
stanowiły już wspólnego dorobku. Dzieci posyłano do szkoły, także poza miejscem
zamieszkania. Członkowie rodziny wchodzili w swoje nowe, odrębne środowiska, w obszary
nowych doświadczeń życiowych i zawodowych.
W drugiej połowie XX wieku w rodzinie, zachodzą kolejne przemiany. Nauka w szkłach trwa
dłużej, a więc dzieci dłużej pozostają poza domem, wzrasta liczba matek pracujących.
Emancypacja, własne cele życiowe, powodują, że każdy ma własne terytorium, znajomych,
inne priorytety. Życie rodzinne często podporządkowano pracy zawodowej.
Wzrost poziomu wykształcenia, postęp naukowo- techniczny, poprawa sytuacji
ekonomicznej, sytuacji zdrowotnej coraz częściej pozwalają podejmować zatrudnienie, także
wśród kobiet. Zaplanowanie życia rodzinnego, społecznego, realizacja pasji i marzeń staje się
trudniejsze, dla kobiety aktywnej zawodowo. Badania wykazały, że posiadanie potomstwa
niesie za sobą większe zaangażowanie, co powoduje, iż takie matki wycofują się z życia
zawodowego.
Maria Cichońska-Marczak zwraca uwagę na trzy warunki niezbędne dla zachowania
równowagi między życiem osobistym a pracą. Są to:
- wymiar czasu – praca - odpoczynek,
- wymiar sił - praca - dom,
- kalkulacja finansowa - praca poza domem czy pozostawanie w domu.
Pojęcie rekreacja w drugiej połowie XVI wieku w Polsce, odnosiło się do aktywności, braku
obowiązków. W XIX wieku termin ten rozumiano jako wyjazd do uzdrowiska, aby wypocząć
i poprawić stan zdrowia. Dzisiaj rekreację rozumie się jako formy aktywnego wypoczynku,
zabawy, co ma zapewnić radość i zadowolenie, poza miejscem i godzinami pracy.
W dzisiejszych czasach zmieniają się preferencje w zakresie pojmowania rekreacji.
Przebywanie w pracy zawodowej wymaga równowagi, pomiędzy wysiłkiem na rzecz
pracy, a odpoczynkiem. Jest to bardzo ważne szczególnie w zawodach wysokiego ryzyka,
jak zawód pielęgniarki.
Życie seksualne odgrywa ważną rolę dla każdego człowieka. Zadowolenie i radość motywuje
do nawiązywania pozytywnych kontaktów i więzi interpersonalnych.
Przyjmuje się, że seksualność jest wrodzoną, naturalną potrzebą oraz funkcją organizmu,
gdyż człowiek przez całe życie wyraża takie potrzeby. Kształtują się one poprzez
doświadczenia życiowe, czynniki biologiczne, genetyczne, hormonalne, neurologiczne,
anatomiczne, ale też emocje, oczekiwania, wynikające z samooceny, osobowości, relacji
partnerskich, rozwoju psychoseksualnego. Aktywność seksualna może przyczyniać się do
zachowania dobrego zdrowia fizycznego, emocjonalnego, ale może być też przyczyną
różnych zaburzeń seksualnych.
Rozważania psychologiczne analizują powiązania pomiędzy świadomością, psychiką ludzką i
życiem seksualnym, a nauki socjologiczne określają, jaki jest wpływ czynników
środowiskowych i obyczajowych na życie seksualne.
W języku polskim pojęcie seks, można utożsamić z takimi emocjami, jak uczucie zakochania,
miłości, pragnienie bliskości, stałego związku.
We współczesnej seksuologii opisano pojęcie „seksualności”, jako aktywności odnoszącej się
do konkretnych zachowań, jako zachowania związane z płcią, o intensywnym natężeniu
emocjonalnym, trwające przez dłuższy czas.
Współczesna seksuologia wyraźnie sygnalizuje prozdrowotne aspekty doznań
seksualnych. Doniesienia medyczne opisują, pozytywny wpływ współżycia seksualnego na
układ krwionośny, poziom hormonów płciowych, obniżenie poziomu cholesterolu, wzrost
poziomu tlenu w organizmie. Regularne współżycie u kobiet sprzyja regularności cyklów menstruacyjnych, podwyższa poziom estrogenów, co ma pozytywny wpływ na serce, układ
kostny, błonę śluzową macicy, zmniejsza nieprzyjemne skutki wywołane zespołem napięcia
przedmiesiączkowego, usprawnia układ immunologiczny, poprawia myślenie, nastrój.
Według definicji WHO, z 2001 roku, zdrowie seksualne, jest to integracja komponentów
biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych, społecznych, niezbędnych do życia
seksualnego, ważnych dla rozwoju osobowości, miłości, zdrowia.
Zaburzenia funkcjonowania organizmu w systemie pracy zmianowej.
Rytm biologiczny człowieka, pozwala dostosować procesy życiowe do zachodzących zmian.
Aktywności człowieka, wiążą się zawsze z czynnościami układu nerwowego i hormonalnego.
Dobowe wahania rytmu biologicznego mają wpływ na aktywność komórek, stan
fizyczny, psychiczny, także funkcjonowanie społeczne. W ciągu doby zmienia się poziom
hormonów, aktywność enzymów, jakość snu, zapotrzebowanie na pokarm, płyny, niezbędne
do życia. Zmienna może być masa ciała człowieka, ciepłota ciała, rytm serca, ciśnienie
tętnicze, odporność na stres.
Cykl biologiczny ma wpływ na sezonowe zmiany nastroju, energii, przemianę materii,
aktywność życiową. Fakt ten, w równym stopniu dotyczy kobiet i mężczyzn.
W okresie wiosny organizm człowieka jest zdolny do podejmowania większej aktywności.
Zastosowane diety oczyszczające, są lepiej tolerowane. Bogactwo warzyw i owoców
poprawia stan zdrowia.
Latem podejmowane są aktywności sportowe, rekreacyjne. Człowiek jest gotowy do
działania, także w zakresie aktywności seksualnej.
W okresie jesiennym rytm biologiczny zwalnia, nasila się odczuwanie stresu i przygnębienia.
Człowiek staje się bardziej melancholijny, mogą pojawiać się stany depresyjne. Układ
immunologiczny funkcjonuje gorzej, przez co pojawiają się różne choroby, zwiększa się
ryzyko zaostrzenia astmy czy chorób przewlekłych.
W okresie zimowym, mogą nasilać się liczne objawy i zaburzenia zdrowia. W tym okresie
spożywa się więcej pokarmów, a w połączeniu z mniejszą aktywnością., częściej, niż w
innych porach roku, pojawia się nadwaga. Czynnikiem regulującym syntezę melatoniny jest
światło dzienne, które ma wpływ na dobowe wahania rytmu biologicznego.
RYTMY ENDOGENNE - wrodzone, dotyczą każdego gatunku. Funkcjonują na zasadzie
działania wewnętrznego zegara biologicznego, regulowanego przez układ nerwowy i hormonalny. Dotyczy on takich parametrów, jak temperatura ciała, fazy snu, poziomy
hormonów (kortyzol, melatonina), aktywność rozrodcza.
RYTMY EGZOGENNE - jako wpływ działania czynników środowiskowych. Mają wpływ
na poczucie bezpieczeństwa, zdrowie fizyczne i psychiczne. Do tych czynników regulujących
należą ciśnienie atmosferyczne, temperatura zewnętrzna, ilość światła, jakość snu,
odpoczynku.
RYTMY ULTRADOBOWE - regulują emocje, psychikę, funkcjonowanie układu
nerwowego, mózgu, układu pokarmowego, perystaltykę jelit, jak i układu krwionośnego
(rytm serca).
RYTMY OKOŁODOBOWE - nasilone mogą być procesy fizjologiczne, zaburzenia snu i
czuwania, zmiany w zakresie wydzielania hormonów, w odczytach ciśnienia tętniczego,
diurezy, rytmu serca, koordynacja wzrokowo - ruchowa, ale też funkcje psychiczne, jak
pamięć, uwaga, myślenie, wydajność umysłowa, poczucie senności, zdolność do aktywności,
zmianie może ulegać nastrój, samopoczucie.
RYTMY INFRADOBOWE - rytm obserwowany jako tygodniowy i wówczas dotyczy życia
rodzinnego, zawodowego, społecznego, obejmujący wydolność organizmu w czasie tygodnia
pracy, aktywności w wolne dni oraz cykl miesięczny, jako cykl rozrodczy kobiet, roczny,
związany ze zmianami meteorologicznymi, geograficznymi oraz cykl wieloletni, jako cykl
zmian demograficznych.
Rzadko organizm człowieka jest w stanie wykonywać każdą pracę z takim samym
zaangażowaniem. Często więc jej efekty są zależne od pory dnia. Kiedy człowiek się
wysypia, odpoczywa jest efektywniejszym pracownikiem, jednak sprawność intelektualna jest
najlepsza podczas pracy w ciągu dnia.
Jeśli człowiek wykonuje pracę zmianową, w rytmie dzień - noc, wydłuża się dobowy cykl
dnia. Sen przed pracą nocną powinien poprawić zdolności intelektualne.
Beata Palczak
Z pracy dyplomowej nadesłanej do Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe wybrała
Joanna Lewoniewska
Źródła pracy dyplomowej:
Szlendak T., Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie, PWN, Warszawa 2010
Pedagogika społeczna, pod red. Pilch T., Lepalczyk I., Żak, Warszawa 2003
Sobczak M., Budzińska M., Przekonania i zachowania pielęgniarek aktywnych zawodowo na temat równowagi praca- dom i dom- praca [w:] Problemy Pielęgniarstwa 2014
Winiarski R., Rekreacja i czas wolny, Wyd. Akademickie, Warszawa 2011
Orłowska M., Błeszyński J., Czas wolny jako środowisko życia, PWN, Warszawa 2016
Lew-Starowicz M., Lew-Starowicz Z., Seksuologia, PZWL, Warszawa 2017
Izdebski Z., Seksualność Polaków na początku XXI wieku, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012,
Wisłocka M., Sztuka kochania, Wyd. Agora, Warszawa 2016
Zawilska J. B., Nowak J., Z,. Rytmika okołodobowa i zegar biologiczny. „Sen”. 2 (4), 2002
Zawilska J. B, Nowak J. Z., Rytmy biologiczne- uniwersalny system odczytywania czasu,[w:] Nauka- kwartalnik 4/2006, PAN, Warszawa 2006
Gaworska- Krzemińska A., Skutki zdrowotne i społeczne pracy zmianowej wśród pielęgniarek. Via Medica, Gdańsk, 2015 Kawecki K., Zużewicz K., Charakterystyka snu i dobowego wzoru aktywności lokomotorycznej u pracowników zmianowych i nocnych [w:] Medycyna Pracy 2002.
