Będziemy oceniać jakość kształcenia w podmiotach akredytowanych

26 maja br. prof. dr hab. n. med. Krzysztof J. Filipiak został powołany przez minister zdrowia Izabelę Leszczynę na stanowisko dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Swoją misję rozpocznie 25 sierpnia br. Tuż po nominacji zapewnił studentów Uczelni Medycznej im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, której jest rektorem, że nadal będzie ich uczyć farmakologii.

Prof. Krzysztof J. Filipiak jest kardiologiem, specjalistą chorób wewnętrznych, hipertensjologiem, farmakologiem klinicznym, a także prezesem Polskiego Towarzystwa Postępów Medycyny – Medycyna XXI. Ponadto jest rektorem Uczelni Medycznej im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

Doświadczenie kliniczne i organizacyjne w zakresie nauk medycznych zdobywał pracując 25 lat w Klinice Kardiologii WUM oraz sprawując funkcję prezesa Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego. Ma duży dorobek naukowy – 550 prac indeksowanych w bazie PubMed MEDLINE z liczbą cytowań 13 294 (wg Google Scholar). Jest współautorem niedawno opublikowanej pierwszej polskiej monografii poświęconej kawie: „Kawa – monografia medyczna” (red. Filipiak KJ, Narkiewicz K, Surma M).

Pełni funkcję gubernatora na Polskę w Światowym Towarzystwie Farmakoterapii Sercowo-Naczyniowej (International Society od Cardiovascular Pharmacotherapy - ISCP). Jest pierwszym w historii Polakiem wybranym do Rady Dyrektorów ISCP. Pełni też funkcję wiceprzewodniczącego Rady Naukowej Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie. Jest członkiem z wyboru dwóch Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk: Komitetu Nauk Klinicznych oraz Komitetu Nauk Fizjologicznych i Farmakologicznych - wybranym w powszechnym, tajnym głosowaniu polskich samodzielnych pracowników naukowych jako jeden z 5 kardiologów w Polsce.

Posiada również spore doświadczenie w zakresie kształcenia kadr medycznych oraz w zarządzaniu uczelniami medycznymi: współkierowanie publicznym Warszawskim Uniwersytetem Medycznym (prorektor, prodziekan ds. nauki, przewodniczący rady dyscypliny nauk medycznych - łącznie 8 lat) i niepubliczną uczelnią medyczną kształcącą lekarzy (4 lata). Jest promotorem 23 doktoratów, opiekunem 7 habilitacji, recenzentem 67 doktoratów, 29 habilitacji i 18 wniosków profesorskich.

Był profesorem wizytującym w St. George’s University w Grenadzie w 2024 r. oraz Divine Word University w Madang, Papua Nowa Gwinea w 2023 i 2025 r.

Medexpress: Po pierwsze – gratulacje z okazji objęcia funkcji dyrektora CMKP.

KJF: Bardzo dziękuję.

Medexpress: Zanim porozmawiamy szerzej o wyzwaniach stojących przed Panem w CMKP, zacznijmy od pytania o wyzwania w obszarze polityki zdrowotnej. Jakie są obecnie?

KJF: Często nazywam te wyzwania „plagami”. Prowadzimy nawet ogólnopolski, bezpłatny cykl konferencji naukowych pt. "Plagi Polskie", od kilku lat, ze współpatronatem Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce. Kierujemy go do lekarzy rodzinnych i POZ. W istocie bowiem lwia część problemów zdrowotnych, z jakimi mierzymy się dziś w Polsce i na świecie, ma swoje źródła w niezdrowym stylu życia. Gdy popatrzymy na dwie podstawowe przyczyny zgonów w Polsce, to są to choroby układu krążenia oraz nowotwory. Patrząc z kolei na czynniki ryzyka wspólne dla tych dwóch grup schodzeń, to jest to palenie papierosów i otyłość. Zgadzam się zatem z ostatnią diagnozą Światowej Organizacji Zdrowia, która wskazuje m.in. na napoje słodzone i wyroby tytoniowe jako te, które trzeba mocno opodatkować. Warto popatrzeć na ostatnią inicjatywę WHO, pod nazwą „3 by 35”, która zwraca uwagę na rolę przepisów podatkowych we wspieraniu polityki zdrowotnej i zdrowego trybu życia. Myślę, że wiele tych kwestii – ograniczenia napojów słodzonych, ograniczenie dostępu do e-papierosów i innych używek dla osób niepełnoletnich – powoli adresujemy w polityce zdrowotnej. Ale wiele takich wyzwań jeszcze przed nami.

Medexpress: Jakie są w takim razie największe wyzwania w obszarze kształcenia podyplomowego lekarzy w Polsce?

KJF: Tych wyzwań można zidentyfikować co najmniej kilka. Zmienia się medycyna, stale ewoluują metody diagnostyki i terapii w poszczególnych dziedzinach, proces zmian programu specjalizacji musi zatem być procesem ciągłym. Wchodzą nowe technologie, sztuczna inteligencja, specjalizacje muszą być z jednej strony coraz bardziej praktyczne, z drugiej - trzeba urealnić wymagania dotyczące wykonywanych procedur w trakcie szkolenia specjalizacyjnego. Coraz większa liczba osób, które będą się specjalizować, wymagać będzie innego podejścia - przede wszystkim rozbudowy procesów monitorowania jakości szkolenia specjalizacyjnego. Trzeba pomyśleć o ocenie jakości kształcenia w podmiotach akredytowanych, a nie tylko sprawdzać, czy spełniają wymogi akredytacyjne. Mamy tutaj kilka pomysłów i przystąpimy do ich realizacji.

Medexpress: Czy programy kształcenia są dostosowane do zmieniających się potrzeb zdrowotnych społeczeństwa i postępu medycyny?

KJF: Będziemy robili wszystko, aby były. Każdy z nas, lekarzy, który przechodził program specjalizacji (ja mam ich skromnie tylko cztery), wie, że weryfikacja tych programów jest konieczna. Musimy szukać balansu pomiędzy poziomem wymagań - na przykład w zakresie liczby procedur do zrealizowania - a rzeczywistymi potrzebami w tym zakresie. Obecnie realizacja wielu programów ma charakter fikcyjny. Uważam, że należy zmniejszyć niektóre wymagania, ale te, które pozostaną - rygorystycznie egzekwować.

Medexpress: Czy kursy i specjalizacje mogą być prowadzone w formie zdalnej lub hybrydowej, aby ułatwić dostęp lekarzom z różnych regionów kraju?

KJF: Będziemy pracować nad różnymi rozwiązaniami, ale kluczową rolę w odpowiedzi na podobne pytania mają konsultanci krajowi poszczególnych dziedzin, z którymi dyrektor CMKP musi na co dzień współdziałać i współpracować. Jest wiele dziedzin, które robi to optymalnie, wskazując jakie praktyczne kursy muszą być realizowane, a nawet budując całą infrastrukturę dla przeszkolenia wszystkich specjalistów w jednym miejscu - taki model realizują na przykład ortopedzi pod kierunkiem konsultanta krajowego prof. Jarosława Czubaka z Kliniki Ortopedii, Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej CMKP w Otwocku. Powstało centrum symulacyjne, robotyczne, kadawerowe, nowoczesne zaplecze konferencyjne, idealne miejsce do zdawania egzaminu specjalizacyjnego w tej dziedzinie. Chciałbym, aby konsultanci krajowi innych dziedzin zapoznali się z tym modelem funkcjonowania szkoleń w Otwocku - być może będzie to punkt wyjścia do dyskusji, jak w innych dziedzinach medycyny optymalizować szkolenie. Zdajemy sobie jednak sprawę, że każda specjalizacja ma swoją specyfikę, inne wymagania.

Medexpress: Czy przeniesienie zadań związanych z kształceniem podyplomowym pielęgniarek i położnych do CMKP zapewni równy dostęp do osiągnięć naukowych w dziedzinie nauk medycznych i będzie integrowało przedstawicieli wszystkich zawodów medycznych?

KJF: Ustawa o CMKP z 2024 r. literalnie wymienia osiem zawodów medycznych. w zakresie których na nowo zdefiniowane CMKP ma organizować i nadzorować kształcenie podyplomowe. Mowa tutaj o: lekarzach, lekarzach dentystach, pielęgniarkach, położonych, farmaceutach, fizjoterapeutach, diagnostach laboratoryjnych i ratownikach medycznych. Zauważmy, że od tego roku wszystkie 8 zawodów medycznych realizować będzie pełne kształcenia akademickie zakończone tytułem magistra lub lekarza. Wszyscy będą zatem uczestnikami szkoleń podyplomowych w przyszłości. Jeżeli zastanowimy się nad liczebnością największych z tych zawodów, mamy w Polsce około 220 tysięcy lekarzy i lekarzy dentystów oraz jeszcze więcej - około 350 tysięcy pielęgniarek i położnych. To dwie największe grupy zawodowe pracowników medycznych, stąd też stworzenie jednej instytucji odpowiedzialnej za ich kształcenia podyplomowe wydaje się naturalne. Ale wszyscy pracujemy i pracować będziemy coraz częściej jako zespoły terapeutyczne wielu zawodów medycznych i paramedycznych, stąd też i kształcenie podyplomowe ten efekt addytywny musi uwzględniać.

Medexpress: Jak poradzić sobie z problemem zbyt małej liczby miejsc kształcących specjalistów, zwłaszcza że liczba absolwentów kierunków medycznych będzie rosła?

KJF: Rzeczywiście, szeroko dyskutowane są estymacje - przedstawiane między innymi przez samorząd lekarski - że do 2032 r. uzupełnimy lukę niedoborów kadr lekarskich w Polsce i głównym problemem stanie się dalsze kształcenie specjalistów, a nie braki lekarzy. Już teraz kształcimy rocznie ponad 10 000 studentów kierunków lekarskich i to oni za 5-6 lat wchodzić będą do zawodu. Obecnie lekarzy posiadających prawo zawodu jest w Polsce około 160 tysięcy, szacujemy, że 140 tysięcy realnie pracuje. Przy zwiększającej się liczbie absolwentów trzeba będzie myśleć o zwiększonej liczbie ośrodków akredytowanych do ich dalszego kształcenia. Trzeba pamiętać, że problemem w Polsce jest również dystrybucja lekarzy, ich zbyt duża koncentracja na przykład w ośrodkach akademickich. W niektórych specjalizacjach kierując się mapami potrzeb zdrowotnych trzeba zatem pomyśleć o miejscach akredytacyjnych w mniejszych ośrodkach, ale jednocześnie dbać o poziom merytoryczny i spełnianie określonych wymagań. Ale myślę, że mamy jeszcze kilka najbliższych lat, aby przygotować się do tych wyzwań. Poza tym - oceniam, że osiągnęliśmy już apogeum nowych kierunków lekarskich, a może ich nawet ubędzie - możemy zatem budować modele zakładające określone zapotrzebowanie na specjalistów, chociaż nie jest to zadanie łatwe.