Sezon letni i wczesnojesienny to idealny czas na spożycie warzyw i owoców prosto z pola. To bogactwo witamin, minerałów, błonnika i innych bioaktywnych związków, które mają korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Jednak wiele osób zastanawia się, jak naprawdę prezentuje się jakość tych produktów i jak ograniczyć wpływ pestycydów na zdrowie.
Czym tak naprawdę różnią się owoce i warzywa sezonowe od przechowywanych lub importowanych?
Opublikowano 8 lipca 2025 10:15
Fot. iStock/Getty Images
Z tego artykułu dowiesz się:
- Sezonowe warzywa i owoce to prawdziwe skarbnice witamin i minerałów, oferujące znacznie więcej wartości odżywczych niż produkty transportowane z daleka.
- Wyniki kontroli NIZP-PZH z 2021 roku pokazują, że 1/3 warzyw i owoców była wolna od pestycydów, a większość próbek zawierała je w bezpiecznych ilościach.
- Bez oprysków to hasło, które może wprowadzać w błąd; warto znać różnice między uprawami ekologicznymi a konwencjonalnymi oraz ich wpływ na zdrowie.
- Eksperci alarmują, że sezonowe i lokalne produkty są nie tylko smaczniejsze, ale także zdrowsze, ponieważ są mniej narażone na intensywną konserwację chemiczną.
- Korzyści ze spożywania warzyw i owoców przewyższają potencjalne ryzyko związane z obecnością pestycydów, co potwierdzają rygorystyczne normy UE.
Sezonowe warzywa i owoce – bogactwo wartości odżywczych
Sezonowe warzywa i owoce wyróżniają się najwyższą jakością odżywczą. Badania potwierdzają, że mają więcej witamin (np. C, A, K), minerałów i polifenoli niż te przechowywane i transportowane na duże odległości.
„Bez oprysków” – co to naprawdę znaczy?
Hasła typu „bez oprysków” mogą być mylące. Żadne warzywa i owoce – bez względu na typ uprawy – nie rosną całkowicie bez wpływu środowiska. Istotne jest rozróżnienie:
- Uprawy ekologiczne ograniczają użycie syntetycznych pestycydów na rzecz środków biologicznych.
- Uprawy konwencjonalne stosują środki ochrony roślin zgodne z rygorystycznymi normami UE (EFSA), które określają najwyższy dopuszczalny poziom pozostałości pestycydów (NDP).
- Żywność importowana może być intensywniej chroniona chemicznie, aby wytrzymać transport i przechowywanie.
Wyniki kontroli NIZP‑PZH (2021): pestycydy w warzywach i owocach
Kontrola przeprowadzona w 2021 roku na 3759 próbkach, w tym 2687 próbkach warzyw i owoców, wykazała, że:
- 1/3 próbek warzyw i owoców była całkowicie wolna od pozostałości pestycydów.
- 60,3% próbek zawierało pestycydy poniżej NDP.
- 6,4% próbek miało pozostałości powyżej NDP, a po uwzględnieniu niepewności pomiaru liczba ta wynosiła 4,7%.
- 9 próbek pochodziło z kontroli granicznych i zostało wycofanych, zanim trafiły na rynek.
Najczęściej wykrywanymi pestycydami były:
- Fungicydy: boskalid, azoksystrobina, fluopiram, fludioksonil.
- Insektycyd: acetamipryd.
Największą liczbę pozostałości odnotowano w: grejpfrutach, winogronach, truskawkach, bananach, mandarynkach, selerze naciowym, rukoli.
To jednak wyłącznie informacja o charakterze statystycznym – średni poziom pestycydów był znacznie niższy niż NDP, a obecność śladowych ilości pestycydów w takiej ilości nie wpływa na zdrowie konsumenta.
Ocena ryzyka zdrowotnego
Ocena ryzyka długoterminowego wskazała, że:
- Szacowane dzienne pobranie pestycydów (EDI) w większości przypadków wynosi mniej niż 10% ADI (akceptowanego dziennego pobrania).
- Największy „wysoki” udział ADI dotyczył ziramu w jabłkach (~25%), a scenariusz maksymalnej ekspozycji (~52%) był konserwatywny i przeszacowany.
Ocena ryzyka krótkoterminowego:
- Na 128 próbek niespełniających NDP, 16 przypadków wiązało się z możliwym przekroczeniem ARfD (ostrej dawki referencyjnej).
- Dla 66 przypadków brak danych toksykologicznych, co skutkowało przyjęciem założenia, że mogą one potencjalnie stwarzać zagrożenie zdrowotne.
Podsumowanie NIZP‑PZH:
- Wyniki kontroli wskazują na szeroki margines bezpieczeństwa zdrowotnego.
- Korzyści zdrowotne wynikające ze spożywania warzyw i owoców przewyższają potencjalne ryzyko związane z obecnością śladowych ilości pestycydów.
Jak wybierać warzywa i owoce?
- Sezonowe i lokalne – mniej intensywnie konserwowane, bogatszy smak i więcej wartości odżywczych.
- Ze sprawdzonych gospodarstw – pochodzenie i metody uprawy mają znaczenie.
- Ekologiczne – ograniczona ilość syntetycznych pestycydów, choć mogą być stosowane środki biologiczne.
- Odpowiednio przechowywane – unikanie warzyw i owoców z wyraźnymi śladami pleśni, uszkodzeń mechanicznych i zwiędnięcia.
- Sezonowe warzywa i owoce – mniej intensywnej ochrony, więcej witamin, minerałów i błonnika.
Podsumowanie
Sezonowe warzywa i owoce to bogate i bezpieczne źródło witamin, minerałów i innych bioaktywnych związków. Wyniki kontroli NIZP‑PZH i EFSA jednoznacznie wskazują, że:
- Większość produktów spełnia rygorystyczne normy dotyczące pestycydów.
- Ryzyko zdrowotne związane z ich obecnością jest minimalne.
- Korzyści zdrowotne wynikające ze spożywania warzyw i owoców przewyższają potencjalne zagrożenia.
Stawiając na sezonowe i lokalne warzywa i owoce, ograniczamy wpływ środków ochrony roślin, zwiększamy wartość odżywczą posiłków i przyczyniamy się do ochrony środowiska. Sezon letni to doskonały czas, aby zadbać o zdrową, zróżnicowaną i bezpieczną dietę – pełną warzyw i owoców najwyższej jakości.
inf pras Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
