1. Co zrobić, jeśli osoba z demencją nie chce jeść?
Część osób chorych na demencję albo odmawia przyjmowania pożywienia, albo zapomina lub ma inne kłopoty z przeżuwaniem. – Dzieje się tak dlatego, że na pewnym etapie choroby część mózgu odpowiedzialna za naturalne przeżuwanie przestaje funkcjonować. W takiej sytuacji najlepszym sposobem jest ostrożne i troskliwe karmienie osoby starszej przez opiekuna. Warto postarać się o pomoc profesjonalnego dietetyka. Określi rodzaj i ilość pokarmów, które będą najlepsze dla seniora – mówi prof. Michael Davidson, doświadczony ekspert w zakresie badań nad chorobą Alzheimera oraz opracowywania leków na demencję, współzałożyciel kompleksowego centrum dla seniorów Angel Care we Wrocławiu.
Niezależnie od opisanego problemu większość osób cierpiących na choroby demencyjne ma tendencję do utraty wagi. Nie ma przy tym znaczenia, jak dużo jedzą.
– Przyczyny tego zjawiska są jak dotąd nieznane. To część procesu chorobowego. Dlatego istotne jest systematyczne sprawdzanie ich wagi i, w razie potrzeby, dostarczanie wysokokalorycznego pożywienia lub suplementów diety – dodaje dr Małgorzata Pędzik, geriatra z wrocławskiego centrum.
2. Co zrobić, jeśli osoba z demencją nie pozwala się umyć?
Codzienna higiena to podstawa, jednak osoby z demencją bardzo często odmawiają mycia się. Dzieje się tak dlatego, że nie rozumieją, dlaczego mają zdjąć swoje ubranie i iść na przykład pod prysznic. Dodatkowo sam proces rozbierania postrzegają często jako atak fizyczny i bronią się przed nim.
– Na szczęście ten stan nie trwa długo, ale pod warunkiem, że osoba starsza traktowana jest delikatnie i empatycznie. Wtedy zmienia swoje nastawienie do mycia i opiekuna w ciągu kilku minut. Pamiętajmy przy tym, że argumentacja i tłumaczenie, jak ważna jest higiena, nie pomoże. Proste komunikaty koncentrujące się na przyjemnościach, na przykład czekających już po kąpieli, cierpliwość i zrozumienie dla seniora to najlepsze rozwiązanie w takiej sytuacji – podkreśla prof. Davidson.
Warto też pamiętać o tym, że mycie często kojarzy się osobie starszej z nieprzyjemnym odczuciem zimna. Dzieje się tak m.in. dlatego, że w starszym wieku chłód odczuwa się bardziej. Dlatego przed kąpielą temperatura w łazience powinna być odrobinę wyższa niż zwykle, tak żeby senior czuł się komfortowo. Istotny jest jeszcze jeden fakt: strumień wody z prysznica znajdującego się nad głową osoby z demencją może wywoływać u niej strach i stres. Lepiej zorganizować mycie tak, by senior cały czas widział, skąd płynie woda. Dobrze jest również wycierać podopiecznego jak najszybciej, jeszcze zanim wyjdzie spod prysznica.
Aby obniżyć poziom stresu osoby starszej, warto też wprowadzić regularną porę mycia, każdego dnia (nawet jeśli wydaje się to niepotrzebne). W ten sposób kąpiel stanie się dla seniora formą rutyny, normalną częścią dnia.
– Tworzymy w ten sposób nawyk i unikamy frustrujących dla obu stron dyskusji na temat pory i sensu mycia. Poza tym przewidywalny przebieg dnia zawsze pomaga obniżyć stres osoby cierpiącej na demencję – dodaje dr Pędzik.
3. Co zrobić, kiedy osoba z demencją nie chce spać?
Często zdarza się, że zamiast spać 6-8 godzin w ciągu doby, osoba z demencją śpi przez zaledwie 1-3 godziny, następnie przez kilka godzin jest aktywna i znowu śpi przez stosunkowo krótki czas.
– Przyczyną tego rodzaju problemów ze snem jest degeneracja tej części mózgu, która reguluje rytm dobowy. Środki nasenne są skuteczne tylko w małym stopniu, czasem powodują reakcje paradoksalne – z intensywnymi zaburzeniami zachowania, często o charakterze gwałtownym, mogą także spowodować delirium i często dodatkowo pogarszają funkcjonowanie pamięci. Pomóc może utrzymywanie aktywności seniora w dzień, jak najdłużej się da – wyjaśnia dr Patryk Piotrowski, psychiatra z Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
Dobrym rozwiązaniem jest wprowadzenie aktywności jak najbardziej angażujących, jak wyjścia na terapię zajęciową lub wycieczki. Podczas pobytu w domu trzeba zniechęcać seniora do popołudniowych drzemek, a zachęcać do regularnych ćwiczeń (lecz nie później niż na cztery godziny przed snem).
Osoba starsza powinna unikać też nikotyny i alkoholu, a słodycze i kofeinę trzeba ograniczyć do godzin porannych. W spokojnym zasypianiu wieczorem pomożemy seniorowi eliminując z jego otoczenia, w miarę możliwości, elementy pobudzające, jak telewizor czy głośna muzyka. W przypadku problemów ze snem również wskazane jest wprowadzenie regularnego porządku dnia.
– Jeśli tego rodzaju rozwiązania nie pomagają, to warto rozważyć przeprowadzkę do domu opieki. Notoryczne kłopoty ze snem są trudne dla seniora, ale przede wszystkim dla jego opiekunów, którzy sami również nie mogą spać przez 6-8 godzin i odpowiednio się zregenerować. Na dłuższą metę jest to dla nich bardzo obciążające – dodaje prof. Davidson.
4. Co zrobić, jeśli osoba z demencją przestaje kontrolować fizjologię?
Osoby z demencją tracą kontrolę nad swoimi potrzebami fizjologicznymi na relatywnie wczesnym etapie choroby, już 1-2 lata od pojawienia się jej pierwszych symptomów.
– Nie dzieje się to z dnia na dzień, to proces stopniowy. Jednak bardzo ważne jest to, żeby ten problem właściwie zdiagnozować. To sprawy intymne, osoby starsze niechętnie dzielą się tego rodzaju kłopotami nawet z bliskimi. Czują się niepewnie w miejscach publicznych, więc unikają wychodzenia z domu. To dodatkowo potęguje samotność i poczucie wykluczenia – mówi dr Pędzik.
Ważne jest również to, żeby jak najdłużej utrwalać określony nawyk. Jednym z rozwiązań jest przypominanie seniorowi o korzystaniu z toalety nawet wtedy, gdy jego potrzeba nie jest oczywista. Jednak w określonym momencie konieczne staje się używanie pieluch dla dorosłych. Dobrze jest pomyśleć o tym wcześniej, ponieważ brak pełnej kontroli nad swoimi potrzebami fizjologicznymi jest bardzo upokarzający, zwłaszcza w miejscach publicznych. Istnieją pieluchy dyskretne i niewidoczne, dzięki czemu osoba starsza nie czuje dyskomfortu.
5. Co zrobić, kiedy osoba z demencją przestaje mówić?
Dla osób z demencją typowe są problemy z komunikacją, w tym zapominanie słów, tracenie wątku, mówienie nieskładne czy powtarzanie tych samych historii. To również jest proces stopniowy, a jego przebieg jest bardzo indywidualny. Jednak na pewnym etapie kłopoty z porozumieniem się powodują, że senior jest coraz bardziej sfrustrowany, a opiekun staje się poirytowany i ma poczucie bezradności.
– Pamiętajmy jednak, że nawet jeśli osoba z demencją ma problemy z mówieniem, to nadal jest zdolna do doświadczania uczuć i emocji. Dlatego w takich sytuacjach często ważniejsze jest to, jak mówimy, niż to, co mówimy – wyjaśnia dr Piotrowski.
Trzeba unikać poprawiania i krytykowania seniora, jak również wchodzenia z nią w dyskusje. Opiekun powinien wykazywać się cierpliwością i starać się zrozumieć życzenia osoby starszej z jej gestów i ruchów. Nawet jeśli senior przestaje mówić, nadal można komunikować się z nim poprzez dotyk i wzrok.
– Na każdym etapie choroby ważne jest również zapewnianie seniorowi różnego rodzaju aktywności, zarówno fizycznych, jak i intelektualnych oraz społecznych, dostosowanych do jego preferencji. Dostarczamy w ten sposób bodźców, które pomagają zachować funkcje poznawcze jak najdłużej na możliwie wysokim poziomie – podsumowuje prof. Davidson.
Źródło: materiały prasowe
