- Obowiązkiem państwa jest zapewnienie pacjentowi dostępu do adekwatnego do stopnia i pochodzenia, bezpiecznego i skutecznego leczenia bólu. Niezrealizowanie tej dyrektywy prowadzić może niejednokrotnie do poniżającego i nieludzkiego traktowania pacjentów, a zatem łamania zakazu wynikającego z art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – uważa rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. Przypomniał, że Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazał, że tolerowanie przez organy państwa sytuacji, w której skarżący narażony był na odczuwanie chronicznego bólu oraz stosowanie wobec niego nieadekwatnych środków przeciwbólowych, doprowadziło do tego, że został on poddany nieludzkiemu i poniżającemu traktowaniu z naruszeniem art. 3 Konwencji.
Często ból bywa nadal traktowany jako nieodłączna składowa choroby i procesu leczenia. Na jedną z przyczyn tej sytuacji RPO wskazuje regulacje ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2016 r. poz. 186). Wynikające z nich prawo pacjenta do poszanowania godności obejmuje wprawdzie prawo do świadczeń służących łagodzeniu bólu, ale jest ono ograniczone wyłącznie do pacjentów w stanie terminalnym. Rozwiązanie takie jest niezrozumiałe, skoro godność ludzka nie jest zależna od indywidualnego stanu zdrowia. Zastrzeżenie prawa do świadczeń służących łagodzeniu bólu jedynie dla pacjentów w stanie terminalnym nie znajduje ani prawnego ani medycznego uzasadnienia. Norma wynikająca z art. 20 ust. 2 zd. drugie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, choć ma w dużej mierze charakter programowy, może też być odbierana jako forma nierównego traktowania pacjentów i z tego względu wymaga w mojej ocenie zmiany.
Zdaniem Bodnara sytuację może poprawić położenie większego nacisku w trakcie edukacji zawodowej personelu medycznego na zajęcia polegające na diagnostyce bólu ostrego i przewlekłego oraz stosowaniu farmakologicznych i niefarmakologicznych metod ich łagodzenia i leczenia. Przyczyniłoby się to do zmiany mentalności personelu medycznego w podejściu do roli i znaczenia bólu w terapii. Podkreślenia wymaga, że odczuwanie bólu jest sprawą czysto indywidualną, niemierzalną w sposób obiektywny.
Rzecznik zauważył, że istnieją w zakresie leczenia bólu ostrego/pooperacyjnego zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, nie mają jednak charakteru aktów prawa powszechnie obowiązującego. Dlatego rozwiązaniem tego problemu mogłoby być przyjęcie, w formie aktu prawa powszechnie obowiązującego, standardu postępowania medycznego w łagodzeniu bólu przewlekłego, czy ostrego.
Rzecznik przypomniał też o nierozwiązanym nadal problemie dostępu polskich pacjentów do marihuany medycznej. - Podjęte przez Pana Ministra i zasługujące na pełną aprobatę działania związane z objęciem refundacją leków zawierających kannabinoidy, które są przywożone do Polski w drodze importu docelowego, nie załatwiają bowiem wskazywanej przez Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 17 marca 2015 r., sygn. S 3/15 kwestii niespójności regulacji prawa farmaceutycznego z przepisami mającymi na celu przeciwdziałanie narkomanii. W przywołanym postanowieniu Trybunał wskazał, że w świetle aktualnych badań naukowych marihuana może być wykorzystywana w celach medycznych, zwłaszcza w przypadku łagodzenia negatywnych objawów chemioterapii stosowanej w chorobach nowotworowych (pkt 2.2. uzasadnienia postanowienia Trybunału) i zwrócił uwagę na potrzebę unormowania „kwestii medycznego wykorzystywania marihuany.
Podstawowym problemem dostrzeżonym przez Trybunał był bowiem utrudniony dostęp polskich pacjentów do korzystania z marihuany medycznej wynikający z tego, że mogą się oni zaopatrywać w nią legalnie tylko pod tym warunkiem, że zostanie ona przywieziona z zagranicy, co może rodzić niespójności z przepisami penalizującymi przywóz środków odurzających. Choć Trybunał nie przesądził, jaki kształt normatywny mają przybrać postulowane przez niego zmiany, to wskazał, że „zasadne staje się uzgodnienie regulacji nakierowanych na zwalczanie uzależnień i regulacji nakierowanych na zapewnienie efektywności procesu leczenia określonych schorzeń bądź terapii przeciwbólowej” – przypomniał Adam Bodnar.
Źródło: Rzecznik Praw Obywatelskich
