Ta liczba, a także liczebność podmiotów, które wyraziły stanowisko w sprawie pierwszego projektu powyższej ustawy, dobrze ilustruje stopień skomplikowania problemów, które ustawa ma rozwiązać; a także kontrowersyjność zaproponowanych rozwiązań. Wśród zgłoszonych do projektu uwag często przewija się krytyczna ocena założeń nowej ustawy, w świetle których zła kondycja finansowa szpitali wynika ze złego zarządzania poszczególnymi placówkami; i w związku z tym ich problemy rozwiąże nowa instytucja (Agencja Rozwoju Szpitali), która będzie pełnić nadzór nad szpitalami zmagającymi się z problemami finansowymi. Ustawa jednak nie usuwa podstawowej przyczyny, dla której szpitale popadają w długi, a mianowicie nie zwiększa ich finansowania, w tym nie zmienia zasad wyceny świadczeń przez NFZ. W związku z tym, w ocenie wielu podmiotów, komentujących projekt ustawy (z którą trudno się nie zgodzić), nadzór rządowej agencji nad działalnością szpitali nie zmieni ich podstawowego problemu, a mianowicie tego, że są one nadal skrajnie niedofinansowane.
Poza tym, szereg zaproponowanych w ustawie rozwiązań budzi poważne wątpliwości, jako, że mogą zmierzać do pokrzywdzenia wierzycieli niewypłacalnych szpitali. Zgodnie z przepisami projektowanej ustawy, nowo utworzona Agencja Rozwoju Szpitali ma się zajmować m.in. oceną kondycji szpitali publicznych i ich kategoryzacją. Publiczne podmioty szpitalne będą podlegać co trzy lata obowiązkowej ocenie i przyznaniu jednej z kategorii wskazanej wskazanych w ustawie. Projekt przewiduje cztery kategorie: A, B, C oraz D, gdzie A to podmiot szpitalny w dobrej sytuacji ekonomiczno-finansowej, a D podmiot szpitalny wymagający pilnego wdrożenia działań naprawczo-rozwojowych. Od przyznanej kategorii zależeć będzie to, czy w szpitalu zastosowane zostaną procesy naprawczo-rozwojowe i środki ochronne. Postępowania naprawczo-rozwojowe będą wszczynane w podmiotach o przyznanej kategorii C lub D, a niekiedy (na wniosek podmiotu) również w podmiotach o kategorii B.
Do działań naprawczo-rozwojowych, które będą prowadzone w szpitalach o niesatysfakcjonującej kondycji finansowej, ustawa zalicza środek ochronny, który będzie miał wówczas zastosowanie, polegający na ochronie szpitala przed egzekucją roszczeń wierzycieli. Zgodnie z projektem ustawy, od dnia obwieszczenia o wszczęciu wobec publicznego szpitala postępowania naprawczo-rozwojowego, przez okres 12 miesięcy, egzekucja z majątku podmiotu szpitalnego nie będzie mogła być prowadzona. Dodatkowo, postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku podmiotu szpitalnego, wszczęte przed dniem obwieszczenia, ulegnie zawieszeniu z mocy prawa z dniem obwieszczenia na okres 12 miesięcy. Skierowanie egzekucji do majątku podmiotu szpitalnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenie zabezpieczenia roszczenia na tym majątku będzie niedopuszczalne przez okres 12 miesięcy po dniu obwieszczenia.
Jeżeli zatem projekt ustawy wejdzie w życie, dostawcy leków, wyrobów medycznych do szpitali o kategorii C lub D, a także inne podmioty, realizujące dostawy produktów lub świadczące usługi na rzecz publicznych podmiotów leczniczych, będą ponosić ryzyko tego, że w razie nieuregulowania należności z zawartych umów przez szpitale ich egzekucja nie będzie możliwa przez rok. Co więcej, zawierając umowę z podmiotem, który ma kategorię wyższą (A lub B), albo jeszcze nie przeszedł procesu kategoryzacji, trzeba będzie uwzględnić ryzyko, że w trakcie wykonywania umowy kategoria C lub D zostanie przyznana, albo wcześniej przyznana wyższa kategoria zostanie zmieniona na niższą. Co istotne, symulacja procesu kategoryzacji, przeprowadzona przez Ministerstwo Zdrowia na podstawie danych za rok 2020, pokazuje, że liczba podmiotów, które otrzymałyby kategorię C lub D, jest znacząca.
Kategoryzacja podmiotów ma się odbywać co 3 lata, a na wniosek podmiotu szpitalnego nawet częściej; nietrudno jest więc sobie wyobrazić, że objęcie szpitala działaniami naprawczo-rozwojowymi nastąpi w trakcie obowiązywania umowy z takim szpitalem. W przypadku umów zawieranych w trybie zamówienia publicznego rozwiązanie umowy przez dostawcę usług czy towarów będzie w większości przypadków niemożliwe; co oznacza konieczność kontynuowania dostaw lub świadczenia usług bez możliwości uzyskania za nie zapłaty. Umowy będzie za to mógł wypowiedzieć nadzorca, ustanowiony dla szpitala w ramach postępowania naprawczo-rozwojowego.
Wygląda więc na to, że problemy finansowe podmiotów leczniczych w szczególnie ciężkiej sytuacji będą, przynajmniej częściowo, rozwiązywane na kredyt wierzycieli. Czy to jest właściwy kierunek zmian, służących poprawie efektywności szpitali? Jak wynika z przebiegu konsultacji publicznych, w opinii bardzo wielu podmiotów – nie.
Adwokat Katarzyna Czyżewska
