W 2017 r. kontrole w placówkach służby zdrowia koordynował OIP Katowice, która przedstawiła sprawozdanie pn. „Opieka zdrowotna – bezpieczeństwo pracy, prawna ochrona pracy oraz legalność zatrudnienia”.
Wyniki kontroli przeprowadzonych w 2017 roku pokazują, że stan przestrzegania przepisów prawa pracy w podmiotach leczniczych w większości obszarów poprawił się w stosunku do 2015 roku.
W 2017 roku inspektorzy pracy przeprowadzili 222 kontrole, w 221 podmiotach leczniczych (z czego 97 należało do sektora publicznego, 120 do sektora prywatnego). 49% podmiotów objętych kontrolą prowadziło działalność w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne, 48% - AOS, pozostałe – inną działalność w zakresie opieki zdrowotnej. Objęte kontrolą podmioty lecznicze zatrudniały ogółem 68 539 osób, w tym 51 766 pracowników oraz 16 773 osób na podstawie umów cywilnoprawnych.
Jakie nieprawidłowości wykryli inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy?
- Nieprawidłowości w zakresie zgodności charakteru świadczonej pracy z rodzajem zawartej umowy stwierdzono u 10% podmiotów objętych kontrolą. Np. pracodawcy zawierali umowy cywilnoprawne (umowy o świadczenie usług) w warunkach wskazujących na istnienie stosunku pracy przede wszystkim z osobami niewykonującymi zawodu medycznego. Pracodawcy zawierali też umowy cywilnoprawne z własnymi pracownikami na świadczenie pracy rodzajowo tożsamej z pracą określoną w umowie o pracę.
- Najczęściej wykrywanymi nieprawidłowościami były uchybienia dotyczące regulaminu pracy lub obwieszczenia. Nieprawidłowości te stwierdzono w niemal 60% objętych kontrolą podmiotów.
- W 44% skontrolowanych podmiotów ujawniono nieprawidłowości dotyczące pisemnej informacji o warunkach zatrudnienia.
- W blisko 1/3 podmiotów leczniczych stwierdzono uchybienia dotyczące treści umów o pracę. W większości polegały one na nieustaleniu w umowach o pracę, zawartych z pracownikami zatrudnionymi w niepełnym wymiarze czasu pracy, dopuszczalnej liczby godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia do dodatku do wynagrodzenia.
- W niemal 20% skontrolowanych podmiotów stwierdzano uchybienia związane z niezapewnieniem pracownikom wymaganych 11 godzin odpoczynku dobowego (niezapewnienie lekarzom, w tym lekarzom rezydentom 11-godzinnego odpoczynku przypadającego bezpośrednio po zakończeniu dyżuru medycznego). Naruszano prawo pracowników do odpoczynku, powierzając im pozostawanie w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych w wymiarze kolejnych 24 godzin lub też 16 godzin 25 minut (w sytuacji, w której pracownicy świadczyli już pracę w danej dobie w wymiarze 7 godzin 35 minut). W jednym z samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej wykazano przypadki zatrudniania lekarzy oddziału ginekologiczno-położniczego w poszczególnych dobach w godzinach od 7.30 do 7.30 dnia następnego, w tym wykonywanie pracy przez 12 godzin w nominalnym czasie pracy, przez kolejne 4 godziny w ramach dyżuru medycznego, a następnie przez kolejne 8 godzin w ramach godzin nadliczbowych.
Jak wskazuje PIP, tak znaczna skala naruszeń przepisów dotyczących odpoczynku dobowego jest związana również ze zjawiskiem zawierania przez pracodawców z własnymi pracownikami umów o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne na wykonywanie pracy tego samego rodzaju, wykonywanej w tym samym miejscu lub też na wykonywanie pracy tożsamej rodzajowo, w tym samym miejscu, na podstawie drugiego stosunku prawnego zawartego z „kontrahentem” pracodawcy, w warunkach naruszenia przysługującego pracownikowi u tego pracodawcy prawa do odpoczynku. Nieprawidłowości takie stwierdzono u 16% podmiotów leczniczych prowadzących działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne. Przykładowo, w samodzielnym publicznym podmiocie leczniczym lekarze świadczyli pracę nieprzerwanie przez 31 godzin 35 minut, bez wymaganego odpoczynku dobowego, wykonując pracę w ramach stosunku pracy w wymiarze 7 godzin 35 minut, następnie pełniąc tzw. dyżur lekarski w ramach umowy cywilnoprawnej w wymiarze 16 godzin 25 minut i – kolejno – podejmując w kolejnej dobie pracę w ramach stosunku pracy w wymiarze 7 godzin 35 minut (w tym samym podmiocie pracownicy zatrudnieni na stanowisku ratownika medycznego świadczyli pracę nieprzerwanie przez 24 godziny, bez wymaganego odpoczynku dobowego, wykonując pracę w ramach stosunku pracy w wymiarze 12 godzin, a następnie świadcząc w ramach umowy cywilnoprawnej usługi kierowcy ambulansu ratunkowego/karetki transportu samochodowego przez kolejnych 12 godzin).
- Kontrola ujawniła przypadki naruszenia przepisów dotyczących odpoczynku tygodniowego, stwierdzono je w 11% objętych kontrolą podmiotów leczniczych.
W 12% objętych kontrolą podmiotów stwierdzono przypadki niezachowania obowiązującej dobowej normy czasu pracy. W 5% objętych kontrolą podmiotów leczniczych stwierdzono nieprawidłowości związane z przestrzeganiem obowiązującej przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy.
Kontrola wykazała także nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów o wynagrodzeniach, w tym przypadki niewypłacenia, niewypłacenia w terminie, lub też obniżenia wysokości należnego pracownikom wynagrodzenia za pracę oraz innych świadczeń ze stosunku pracy, na łączną kwotę 425 617,16 zł.
W 56 skontrolowanych podmiotach ujawniono uchybienia dotyczące wypłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
Nieprawidłowości w zakresie zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego pracowników i osób świadczących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych stwierdzono w 23% objętych kontrolą podmiotów.
W 38 podmiotach leczniczych inspektorzy stwierdzili naruszenia przepisów dotyczących opłacania i terminowości comiesięcznych składek na Fundusz Pracy.
PIP wskazuje jako główną przyczynę wykazanych nieprawidłowości w zakresie prawnej ochrony pracy, zwłaszcza w podmiotach leczniczych publicznych, brak wystarczających źródeł finansowania, a zwłaszcza ograniczoną ilość środków przekazywanych przez NFZ.
Podmioty publiczne nie dysponują środkami zarówno na podwyżki wynagrodzeń, jak i na zatrudnianie nowych pracowników, w szczególności lekarzy oraz pielęgniarek. Efektem niewystarczającej ilości personelu udzielającego świadczeń zdrowotnych są naruszenia przepisów prawa pracy dotyczące niezapewnienia pracownikom wymaganego odpoczynku dobowego i tygodniowego, zatrudniania pracowników powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym, przypadki powierzania lekarzom dyżurów medycznych w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym – bez ich zgód wyrażonych na piśmie oraz nieprawidłowości w zakresie udzielania urlopów wypoczynkowych.
Niedobór kadr medycznych, pielęgniarek oraz lekarzy specjalistów, ma także wpływ na wzrost liczby osób świadczących pracę w podmiotach leczniczych na podstawie umów cywilnoprawnych. Jak wskazuje PIP coraz powszechniejsze staje się powierzanie pracy lekarzom oraz pielęgniarkom na podstawie umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych zawieranych w ramach prowadzonych praktyk zawodowych. W związku z brakiem na rynku pracy lekarzy wielu specjalności, pracodawcy zmuszani są do przyznawania lekarzom najbardziej poszukiwanych specjalności (np. anestezjologom, chirurgom, ortopedom, neurochirurgom, neonatologom) stawek znacząco wyższych od stawek ustalonych dla pracowników w regulaminach wynagradzania.
