Czas pandemii jak w soczewce pokazuje, że zachowanie zdrowia w dużej mierze zależy od naszych własnych starań. Prawdą jest, że zdrowie do pewnego stopnia warunkują geny, ale dziś medycyna wielu chorobom odziedziczonym po przodkach potrafi skutecznie zapobiegać. Uwarunkowania biologiczne to jedna strona medalu, druga – nie mniej ważna – to styl życia, profilaktyka, troska o środowisko. Czynniki, na które mamy wpływ od dzieciństwa aż po starość.
Kiedy więc możemy mówić o zdrowiu, czy tylko wtedy gdy nie stwierdza się konkretnej choroby? Według najnowszej definicji Światowej Organizacji Zdrowia nie są to pojęcia jednoznacznie przeciwstawne. Istotą zdrowia jest bowiem własne odczuwanie pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, gwarantującego zdolność do prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego bez względu na obiektywne wyniki badań medycznych. W ostatnich latach wzbogacono tę definicje także o wymiar duchowy. W tym kontekście pojęcie zdrowia jest nie tylko szerokie ale i bardzo subiektywne. I obejmuje kilka obszarów, które jeśli prawidłowo działają razem - pozwalają mówić o dobrym samopoczuciu.
Zwykle na pierwszym miejscu stawia się zdrowie fizyczne, które jest ujęte w ramy norm medycznych. Dzięki temu stosunkowo łatwo je zdefiniować i ustalić czy narządy i układy funkcjonują prawidłowo. Niewielkie odstępstwa od ustalonych norm, w których większość ludzi się mieści, nie zawsze oznaczają utratę zdrowia. Kontrolowanie podstawowych parametrów: morfologii krwi, cholesterolu, poziomu cukru, ciśnienie i wzroku oraz wagi pozwala na skuteczną profilaktykę.
Z kolei zdrowie psychiczne nie jest już tak proste do opisania, albowiem brak stwierdzonej choroby psychicznej nie jest ostateczną jego gwarancją. W tym aspekcie eksperci uważają, że zdrowie psychiczne polega nie tylko poprawnym działaniu układu nerwowego czy prawidłowym przebiegu procesów myślowych ale także na zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie i rodzinie. W zdrowiu psychicznym liczą są poczucie spełnienia, zdolność do samorealizacji, radzenia sobie ze stresem, empatii, poczucie pewności siebie. Nie da się bagatelizować właściwego rozwoju emocjonalnego, zdolności do panowania nad własnymi lękami, złością czy agresją. Wyznacznikiem zdrowia psychicznego jest także umiejętność korzystania z własnych doświadczeń. Jak widać tych wyznaczników jest bardzo dużo, ale też trudno opisać je całkowicie obiektywnie. Można powiedzieć, że część z nich polega na zarządzaniu własnymi emocjami, ale często ta umiejętność wymaga pracy nad sobą pod okiem specjalisty. Trzeba też pamiętać, że zdrowie psychiczne ma wpływ na zdrowie fizyczne, choćby na rozwój zaburzeń psychosomatycznych, bardzo dolegliwych.
Kolejnym ważnym elementem definicji zdrowia jest zdrowie społeczne, czyli zdolność do budowania i podtrzymywania relacji, adaptacji do obowiązujących norm. Jest to szczególnie ważne w czasach gdy stajemy się coraz bardziej samotni i zagubieni. Zdolność do nawiązywania i budowania trwałych kontaktów oznacza, że mamy szansę czuć się akceptowani i potrzebni. A to są walory nie do przecenienia w odczuwaniu własnej społecznej przydatności. Ważnym elementem zdrowia społecznego jest także zdolność do empatii wobec zwierząt i odpowiedni do nich stosunek, co należy rozumieć jako brak przelewania własnych frustracji na nie. WHO kilka lat temu uznała również życie duchowe jako nieodzowny element zdrowia dający możliwość wielu osobom funkcjonowania w społeczeństwie w poczuciu wewnętrznego spokoju. Okazuje się, że praktyki religijne i wierzenia są dla wielu ważnym drogowskazem. Wielu naukowców potwierdza, że realizowanie zbioru zasad religijnych i dopasowanie do niego własnych zachowań jest gwarancją równowagi i ogólnego dobrostanu.
Mimo, że opracowano wiele norm, skali i parametrów, które w jakiś sposób mierzą zdrowie to nie są to normy sztywne i bezwzględne. Wiadomo, że odstępstwa od nich mieszczą się w pojęciu dobrego samopoczucia. Próbując odpowiedzieć na pytanie na czym polega zdrowie możemy jedynie przybliżyć się do obiektywnej odpowiedzi, bo pojęcie zdrowia jest niezwykle subiektywne. Ktoś może czuć się dobrze a jednocześnie cierpieć na schorzenia, o których nie wie, lub nie dają one utrudniających życie symptomów. Medycyna dostarcza wiele dowodów, że stan psychiczny i relacje z otoczeniem mogą znacząco wpływać na zdrowie, natomiast izolacja, samotność brak równowagi emocjonalnej mogą je znacząco pogorszyć
