SARS-CoV-2 może zarażać kilka gatunków zwierząt, z których najbardziej podatne są kotowate (koty domowe, tygrysy, lwy), fretki, chomiki syryjskie, niektóre rodzaje nietoperzy i makaki. Największy niepokój wzbudziły jednak doniesienia na temat szybkiego rozprzestrzeniania się wirusa na fermach norek. Europa jest światowym liderem produkcji futer, wytwarzając ponad 27 milionów skór norek rocznie na ponad 2 750 fermach, z których 1100 znajduje się w Danii. Mutacje, do których doszło w wariancie wirusa u norek, teoretycznie mogą oddziaływać na antygenowość, transmisję oraz zdolność do zarażania ludzi i zwierząt. W konsekwencji może to mieć wpływ na leczenie (mi.in zmniejszenie korzyści leczenia osoczem ozdrowieńców), wpływ na niektóre testy diagnostyczne czy nawet na skuteczność opracowywanych szczepionek.
Odkrycie zakażenia u norek
Na fermach norek każda zwiększona śmiertelność jest łatwa do wykrycia. Na duńskich fermach mediana dziennej śmiertelności obserwowanej u norek w szczycie epidemii SARS-CoV-2 wyniosła 0,14%, w porównaniu z wyjściową śmiertelnością bliską zeru (średnio 1-4 zgony zwierząt / miesiąc na fermę o średniej wielkości 10 000 norek). Zwiększona śmiertelność spowodowała wszczęcie szczegółowych badań i na dzień 5 listopada 2020 r. Dania zgłosiła łącznie 214 przypadków zakażenia u ludzi wariantami wirusa SARS-CoV-2 związanych z norkami, a także poinformowała o zakażonych norkach na ponad 200 fermach. Pierwszą w ogóle infekcję SARS-CoV-2 u norek stwierdzono w Holandii już w kwietniu 2020 i ustalono wtedy, że może dojść do transmisji człowiek - norka oraz norka - człowiek. Od tego czasu infekcje norek odnotowano na fermach we Włoszech, Hiszpanii, Szwecji i Stanach Zjednoczonych. Szybkie rozprzestrzenianie się wirusa na fermach wynika z faktu, że są one trzymane w klatkach wykonanych z drucianej siatki, umożliwiających swobodny przepływ powietrza i kontakt między zwierzętami z sąsiednich klatek. Wykryto także wirusowe RNA w pyłach kurzu unoszących się w powietrzu w gospodarstwach, na który narażeni są pracownicy ferm, co sprzyja transmisji wirusa.
Mutacje
SARS-CoV-2 nagromadził mutacje od czasu jego pojawienia się w populacji ludzkiej w 2019 r. Średnio genom wirusa zbadanego w październiku 2020 r. miał około 20 skumulowanych mutacji w porównaniu z pierwszym szczepem sekwencjonowanym w styczniu 2020 r. (Wuhan-Hu-1). Uważa się że większość z tych mutacji ma neutralny wpływ na zakaźność wirusa. Jednak kiedy wirus zmienia gatunek żywiciela, można zaobserwować zwiększoną częstość mutacji ze względu na adaptację wirusa do nowego gospodarza. Mutacje w białkach strukturalnych wirusa, zmieniające właściwości antygenowe szczepu, mogą prowadzić do obniżenia skuteczności odpowiedzi immunologicznej, jeśli odporność taka była nabyta przez przebytą infekcję lub szczepionką pochodzącą ze szczepu bez tych mutacji. W przypadku SARS-CoV-2 najważniejszym białkiem strukturalnym w tym kontekście jest białko kolca S, ponieważ wiąże się ono z komórką gospodarza. Naukowcy z Danii sekwencjonowali próbki wirusa z 40 ferm norek i zidentyfikowali około 170 wariantów koronawirusa. Szczególnie niepokojący jest wariant wirusa zawierający unikalną kombinację mutacji zwaną „Cluster-5”, którą znaleziono w 5 gospodarstwach i u 12 osób w Jutlandii Północnej. Wstępne eksperymenty sugerują , że ten wariant może być mniej wrażliwy na terapie przeciwciałami lub aktualnie opracowywane szczepionki.
Transmisja wirusa
Obecne dowody dostępne z badań w Danii i Holandii na temat wariantów SARS-CoV-2 związanych z norkami wskazują, że są one w stanie szybko rozprzestrzeniać się na fermach norek i społecznościach ludzkich w pobliżu ferm, jednak nie wydają się być bardziej zdolne do transmisji niż inne krążące warianty SARS-CoV-2. Zatem prawdopodobieństwo zakażenia ocenia się jako niskie dla populacji ogólnej, umiarkowane dla populacji w obszarach o dużej koncentracji ferm norek i bardzo duże dla osób pracujących na fermach.
Objawy
Pacjenci nie wydają się mieć cięższych objawów klinicznych niż osoby zakażone wariantami niezwiązanymi z norkami.
Bezpieczeństwo produktów
Skóra norek może być zakażona wirusem poprzez odchody, kropelki z dróg oddechowych i śliny. Na podstawie badania Riddela i wsp. (2020), jest prawdopodobne, że SARS-CoV-2 na skórze żywej norki może zachować żywotność przez 1–2 tygodnie. Skóry przetworzone są jednak uważane za bezpieczne, ponieważ SARS-CoV-2 jest inaktywowany w procesie garbowania chemicznego, do którego stosowane są detergenty, ałun potasowy i inne sole rozpuszczone w wodzie. Podobnie inne produkty otrzymane z norek (olej, nawozy, biopaliwa itp.) poddawane są zabiegom, które inaktywują wirusa.
Zapobieganie transmisji wirusa na fermach norek
Przede wszystkim pracownicy powinni zostać zaopatrzeni w sprzęt ochronny oraz poinformowani o zasadach bezpieczeństwa. Na fermach powinny znajdować się tylko osoby niezbędne do obsługi gospodarstwa. Ważne jest, aby pracownicy mający objawy chorobowe nie przychodzili do pracy. Istotna jest kompleksowa strategia testowania pracowników oraz lokalnej społeczności, gdy tylko zidentyfikowane zakażenie związane z norkami. Konieczny jest także nadzór ferm norek m.in. poprzez systematyczne badania zwierząt i monitorowanie śmiertelności. Należy rozważyć ubój norek i zniszczenie surowych skór z zakażonych ferm zgodnie odpowiednimi środkami bezpieczeństwa biologicznego, ponieważ powstanie rezerwuaru wirusa wśród norek może spowodować problematyczne warianty wirusów w przyszłości.
Źródła:
Natre, COVID mink analysis shows mutations are not dangerous — yet,
https://www.nature.com/articles/d41586-020-03218-z
ECDC, Detection of new SARS-CoV-2 variants relatedvto mink
Science, Transmission of SARS-CoV-2 on mink farms between humans and mink and back to humans
The New York Times, The culling of minks in Denmark prompts a political crisis,
https://www.nytimes.com/2020/11/19/world/the-culling-of-minks-in-denmark-prompts-a-political-crisis.html
