COV001 to wieloośrodkowe, randomizowane, pojedynczo zaślepione badanie kliniczne fazy I/II, w którym udział wzięło 1077 zdrowych, dorosłych uczestników w wieku 18-55 lat. Przedmiotem oceny była immunogenność i bezpieczeństwo pojedynczej dawki szczepionki AZD1222 w odniesieniu do preparatu porównawczego - skoniugowanej szczepionki przeciwko meningokokom MenACWY. Ponadto, dziesięciu uczestników badania otrzymało dwie dawki AZD1222 w odstępie miesiąca.
Wyniki opublikowane w czasopiśmie „The Lancet” pokazują, że u 95% uczestników pojedyncza dawka AZD1222 wywołała czterokrotny wzrost miana przeciwciał przeciwko białku szczytowemu SARS-CoV-2 w miesiąc po podaniu. U wszystkich uczestników badania zaobserwowano pojawienie się odpowiedzi ze strony limfocytów T, która była najsilniejsza w czternastym dniu po podaniu i utrzymywała się przez dwa miesiące.
Aktywność neutralizującą wobec SARS-CoV-2 (ocenianą w teście MNA80) zaobserwowano u 91% uczestników w miesiąc po szczepieniu i u 100% uczestników, którzy otrzymali drugą dawkę. Miano przeciwciał neutralizujących obserwowane u uczestników otrzymujących jedną lub dwie dawki było zbliżone do miana przeciwciał obserwowanego u ozdrowieńców COVID-19. Podobną korelację zaobserwowano we wszystkich zastosowanych testach neutralizacji.
Pojawiające się dane sugerują ponadto, że reakcja ze strony limfocytów T może odgrywać ważną rolę w łagodzeniu przebiegu choroby. U niektórych osób, które zostały zakażone wirusem, ale nie wykazują objawów choroby, obserwowano silną odpowiedź ze strony limfocytów T przy jednoczesnym braku wykrywalnych przeciwciał. Szybka indukcja przeciwciał przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 i aktywacja limfocytów T mogą mieć duże znaczenie dla ochrony przed COVID-19.
Wstępne dane dotyczące bezpieczeństwa pokazują, że występowanie reakcji miejscowych i ogólnoustrojowych w grupie otrzymującej AZD1222 było powszechne, a ich częstość jest porównywalna z częstością obserwowaną w innych badaniach z zastosowaniem szczepionek opartych na wektorach adenowirusowych. Do reakcji tych zaliczały się przejściowy ból i tkliwość w miejscu podania, ból głowy od łagodnego do umiarkowanego, zmęczenie, dreszcze, gorączka, złe samopoczucie i bóle mięśni. Stopień nasilenia tych reakcji był mniejszy po profilaktycznym podaniu paracetamolu, a występowanie rzadsze po podaniu drugiej dawki. W grupie uczestników otrzymujących AZD1222 nie odnotowano żadnych ciężkich zdarzeń niepożądanych.
Według profesora Andrew Pollarda, kierownika zespołu badającego szczepionkę na Uniwersytecie Oksfordzkim i współautora badania, „wstępne dane z naszego badania nad szczepionką przeciwko koronawirusowi wskazują, że badany preparat nie wywołuje żadnych nieoczekiwanych reakcji i ma podobny profil bezpieczeństwa, co poprzednie szczepionki tego typu. Reakcje immunologiczne zaobserwowane po szczepieniu są zbieżne z odpowiedzią odpornościową, która naszym zdaniem powinna chronić przed infekcją SARS-CoV-2, natomiast musimy kontynuować nasz rygorystyczny program badań klinicznych, aby to potwierdzić. Najsilniejszą odpowiedź odpornościową zaobserwowaliśmy u uczestników, którzy otrzymali dwie dawki szczepionki, co może wskazywać, że jest to dobra strategia szczepień”.
Szczepionka AZD1222 to efekt współpracy Uniwersytetu Oksfordzkiego i powołanej przez niego spółki Vaccitech. Wykorzystano w niej niezdolny do replikacji, pochodzący od szympansów wektor wirusowy opracowany w oparciu o osłabiony wariant wirusa (adenowirusa), który u tych naczelnych wywołuje przeziębienie. Wektor ten zawiera materiał genetyczny kodujący białko szczytowe wirusa SARS-CoV-2, które po szczepieniu produkowane jest w komórkach przygotowując układ odpornościowy na ewentualną infekcję wirusem SARS-CoV-2.
Badania późnej fazy (II/III) są aktualnie prowadzone w Wielkiej Brytanii, Brazylii i Republice Południowej Afryki, a ich rozpoczęcie planowane jest również w USA. Pozwolą one określić stopień, w jakim szczepionka chroni przed COVID-19, a także ocenić bezpieczeństwo i odpowiedź odpornościową w różnych przedziałach wiekowych i przy różnych dawkach.
Piśmiennictwo:
1. Antrobus, R.D., et al., Clinical assessment of a novel recombinant simian adenovirus ChAdOx1 as a vectored vaccine expressing conserved Influenza A antigens. Mol Ther, 2014. 22(3): p. 668-74.
2. Coughlan, L., et al., Heterologous Two-Dose Vaccination with Simian Adenovirus and Poxvirus Vectors Elicits Long-Lasting Cellular Immunity to Influenza Virus A in Healthy Adults. EBioMedicine, 2018.
3. Wilkie, M., et al., A phase I trial evaluating the safety and immunogenicity of a candidate tuberculosis vaccination regimen, ChAdOx1 85A prime - MVA85A boost in healthy UK adults. Vaccine, 2020. 38(4): p. 779-789.
4. Folegatti, P.M., et al., Safety and immunogenicity of a candidate Middle East respiratory syndrome coronavirus viral-vectored vaccine: a dose-escalation, open-label, non-randomised, uncontrolled, phase 1 trial. The Lancet Infectious Diseases, 2020.
5. Sekine, T., et al., Robust T cell immunity in convalescent individuals with asymptomatic or mild COVID-19. BioRxiv, 2020. preprint doi: https://doi.org/10.1101/2020.06.29.174888.
