Narodowy Fundusz Zdrowia po raz pierwszy przeznaczył na świadczenia opieki zdrowotnej ponad 80 mld zł, jednak jego działalność w 2018 r. nie spowodowała istotnej zmiany w dostępności świadczeń dla pacjentów.
Z pozytywnych zmian NIK dostrzega:
- o ponad 50 tys. osób zmniejszyła się ogólna liczba oczekujących na świadczenia,
- znacząco zmniejszyły się kolejki na operację zaćmy,
- wprowadzenie dentobusów poprawiło, chociaż w niewielkim stopniu, dostępność świadczeń stomatologicznych,
- nastąpiła też wyraźna poprawa dostępności rehabilitacji kardiologicznej dla pacjentów objętych kompleksową opieką po zawale mięśnia sercowego.
Niepokoi jednak wzrost kosztów leczenia szpitalnego o blisko 4 mld zł i wzrost ich udziału w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej do ponad 52 proc., rosnąca liczba oczekujących oraz dłuższy czas oczekiwania na świadczenia rehabilitacyjne. Nadal nierozwiązanym problemem jest także brak dostępu do części świadczeń zdrowotnych, różnice w dostępie do nich w poszczególnych Oddziałach Wojewódzkich NFZ, a także brak dostępu do kompleksowej opieki po zawale mięśnia sercowego na terenie czterech województw.
W 2018 r. bieżące wydatki publiczne na opiekę zdrowotną w Polsce, według danych OECD, wyniosły 4,5 proc. PKB i były niższe niż w większości państw europejskich należących do tej organizacji. Niskie nakłady publiczne na opiekę zdrowotną kompensowane są zwiększonym udziałem wydatków ponoszonych przez pacjentów, czy to w postaci udziału w dodatkowych systemach ubezpieczeń, czy wydatków bezpośrednich na świadczenia lub leki.
Najważniejsze ustalenia kontroli
Zdaniem NIK, niepokojącą tendencją jest wzrost udziału kosztów leczenia szpitalnego w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej. O ile w 2016 r. leczenie szpitalne stanowiło 49,38 proc. kosztów świadczeń opieki zdrowotnej, to w 2017 r. było to 50,67 proc. (wzrost o 1,29 p.p.), a w 2018 r. już 52,39 proc. (wzrost o 1,72 p.p.). Tym samym zmiana modelu finansowania opieki zdrowotnej u świadczeniodawców zakwalifikowanych do „sieci szpitali” i wprowadzenie ryczałtu, nie spowodowała zatrzymania tendencji wzrostu udziału leczenia szpitalnego w kosztach świadczeń opieki zdrowotnej.
NIK zwraca uwagę, że wzrost kosztów świadczeń opieki zdrowotnej nie przełożył się wprost na zwiększenie zakupu świadczeń. W kwocie kosztów świadczeń opieki zdrowotnej ujęte zostały bowiem koszty stanowiące środki przekazane świadczeniodawcom na podwyższenie wynagrodzeń personelu medycznego. Koszty podwyżek dla grup zawodowych wyniosły ponad 4,5 mld zł i były wyższe niż w 2017 roku o 1,9 mld zł. Do objętych regulacjami szczególnymi w latach poprzednich pielęgniarek i położnych oraz ratowników medycznych w systemie Państwowe Ratownictwo Medyczne, dołączyli lekarze posiadający specjalizację oraz ratownicy medyczni zatrudnieni w szpitalach.
Kolejki
W rehabilitacji leczniczej, leczeniu szpitalnym i ambulatoryjnej opiece specjalistycznej ogólna liczba oczekujących na świadczenie wzrosła. Na rehabilitację leczniczą na koniec 2018 r. oczekiwało ponad 1 mln 645 tys. osób czyli o ponad 63 tys. więcej niż na koniec 2017 r. (wzrost o 4 proc.), a na leczenie szpitalne na koniec 2018 r. oczekiwało 651,5 tys. osób i było to o 7,7 tys. osób więcej niż na koniec 2017 r. (wzrost o 1,19 proc.). Z kolei w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej liczba oczekujących na świadczenie na koniec 2018 r. (liczona łącznie dla przypadków stabilnych i pilnych) była wyższa, niż na koniec 2017 r., o 6,4 tys. osób (wzrost o 0,35 proc.), przy czym należy zauważyć, że dla przypadków stabilnych spadła o 16,5 tys. osób, a dla przypadków pilnych wzrosła o blisko 23 tys. osób.
Na świadczenia rezonansu magnetycznego na koniec 2018 r. oczekiwało blisko 292 tys. osób, w tym 220 tys. przypadków stabilnych (o 14,6 tys. mniej niż rok wcześniej) i 72 tys. przypadków pilnych (o 8,6 tys. więcej niż rok wcześniej). Liczba oczekujących przypadków stabilnych spadła w 10 Oddziałach Wojewódzkich NFZ.
Na świadczenia tomografii komputerowej na koniec 2018 r. oczekiwało blisko 135 tys. osób, w tym ponad 112 tys. przypadków stabilnych (o 7,5 tys. mniej niż rok wcześniej) i 22,5 tys. przypadków pilnych (o 1 tys. więcej niż rok wcześniej). Dla przypadków stabilnych liczba oczekujących spadła w dziewięciu Oddziałach Wojewódzkich NFZ.
Na świadczenia pracowni endoskopowej na koniec 2018 r. oczekiwało 114,5 tys. osób, w tym 108 tys. przypadków stabilnych (o blisko 15 tys. więcej niż na koniec 2017 r.) i 6,7 tys. przypadków pilnych (o 1,5 tys. więcej niż na koniec 2017 r.). Tylko w trzech Oddziałach Wojewódzkich NFZ: łódzkim, opolskim i świętokrzyskim liczba oczekujących przypadków stabilnych spadła.
Do poradni neurologicznej na koniec 2018 r. oczekiwało ponad 138 tys. osób, z czego 129 tys. przypadków stabilnych (o 2,2 tys. mniej niż na koniec 2017 r.) i 9 tys. przypadków pilnych (o 2,3 tys. więcej niż na koniec 2017 r.). Liczba oczekujących dla przypadków stabilnych spadła w 11 Oddziałach Wojewódzkich NFZ.
Na leczenie na oddziale chirurgii urazowo-ortopedycznej na koniec 2018 r. oczekiwało ponad 160 tys. osób, w tym 132 tys. przypadków stabilnych (o 1,8 tys. mniej niż rok wcześniej) oraz ponad 28 tys. przypadków pilnych (o 2,7 tys. więcej niż rok wcześniej). Liczba oczekujących przypadków stabilnych zmniejszyła się w ośmiu Oddziałach Wojewódzkich NFZ.
Na leczenie na oddziale otorynolaryngologicznym na koniec 2018 r. oczekiwało ponad 107 tys. osób, w tym ponad 103 tys. przypadków stabilnych (o 1,2 tys. więcej niż rok wcześniej) oraz prawie 4 tys. przypadków pilnych (o 0,3 tys. więcej niż rok wcześniej). Liczba oczekujących dla przypadków stabilnych spadła w dziewięciu Oddziałach Wojewódzkich NFZ.
Na świadczenie w poradni rehabilitacyjnej na koniec 2018 r. oczekiwało ponad 108 tys. osób, w tym 99 tys. przypadków stabilnych (o 8,9 tys. mniej niż rok wcześniej) oraz prawie 9 tys. przypadków pilnych (o 0,3 tys. więcej niż rok wcześniej). Liczba oczekujących przypadków stabilnych spadła w 12 Oddziałach Wojewódzkich NFZ.
Na świadczenie w pracowni fizjoterapii na koniec 2018 r. oczekiwało 1 mln 108 tys. osób, w tym ponad 990 tys. przypadków stabilnych (o 38 tys. więcej niż rok wcześniej) oraz 118 tys. przypadków pilnych (o 23,6 tys. więcej niż rok wcześniej). Liczba oczekujących przypadków stabilnych spadła w trzech OW NFZ - największy spadek zanotowano w Kujawsko-Pomorskim OW NFZ (o 6,7 tys. osób czyli o blisko 11 proc.).
Ponadto nieznacznej poprawie uległa w 2018 r. dostępność świadczeń w rodzaju opieka psychiatryczna i leczenie uzależnień, jednocześnie jednak była ona zróżnicowana w poszczególnych województwach, a w przypadku niektórych zakresów świadczeń w ogóle nie zapewniono ich dostępności. Poprawa była możliwa, gdyż o ponad 200 wzrosła liczba lekarzy udzielających tych świadczeń. Na koniec 2018 r. na świadczenia w psychiatrii i leczeniu uzależnień oczekiwało ponad 66 tys. osób i było to o 2,8 tys. mniej niż na koniec 2017 r. (spadek o 4 proc.).
Wprowadzenie świadczeń kompleksowej opieki po zawale mięśnia sercowego KOS Zawał poprawiło dostępność rehabilitacji kardiologicznej dla pacjentów. Jednak tylko 12,5 proc. pacjentów (9 287 pacjentów z 74 481), którzy w 2018 r. byli hospitalizowani z rozpoznaniem kwalifikującym do kompleksowej opieki po zawale mięśnia sercowego, było leczonych w ramach tej formy opieki.
Pacjenci objęci opieką KOS - Zawał mieli większą szansę objęcia rehabilitacją kardiologiczną, niż pacjenci leczeni poza tą formułą, gdyż 68 proc. z nich uzyskało świadczenia rehabilitacji kardiologicznej, a połowa rozpoczęła ją jeszcze w trakcie leczenia szpitalnego lub w ciągu 14 dni po wypisie ze szpitala. Jest to o tyle istotne, że wczesne rozpoczęcie rehabilitacji redukuje ryzyko zgonu lub powtórnego zawału.
Wykonanie planu finansowego NFZ spowodowało przekroczenie limitu kosztów podstawowej opieki zdrowotnej o blisko 60 mln zł.
Wnioski
Realizację zadań Narodowego Funduszu Zdrowia w 2018 r. utrudniały problemy systemowe w funkcjonowaniu systemu ochrony zdrowia, które Najwyższa Izba Kontroli wskazywała już w poprzednich kontrolach. W szczególności dostępne zasoby systemu i ich rozmieszczenie nie odpowiadały potrzebom zdrowotnym ludności. W konsekwencji, od wielu lat, występują ograniczenia w dostępie do części świadczeń zdrowotnych, w niektórych regionach kraju. Rozwiązywanie tych problemów, jest procesem długotrwałym i zależnym od działań w wielu obszarach, które wymagają współdziałania ustawodawcy, Ministra Zdrowia i Funduszu.
W ocenie Najwyżej Izby Kontroli, zasadne jest podjęcie przez prezesa NFZ następujących działań:
- zwiększenie roli i znaczenia lecznictwa otwartego w procesie leczniczym;
- podjęcie, we współpracy z dyrektorami oddziałów wojewódzkich NFZ, działań zapewniających wykorzystanie dentobusów zgodnie z założonym celem;
- stworzenie skutecznych mechanizmów planowania kosztów świadczeń zapobiegających przekroczeniom limitów ustalonych w planie finansowym.
- NFZ powinien również przeprowadzić analizę rzetelności danych przekazywanych przez świadczeniodawców dotyczących list pacjentów oczekujących na udzielenie świadczeń zdrowotnych w trybie pilnym, z uwagi na znaczny wzrost ich liczby, w sytuacji jednoczesnego zmniejszenia się łącznej liczby oczekujących.
Raport: TU
Źródło: NIK
