W uzasadnieniu do projektu ustawy, ministerstwo tłumaczy, iż obecny sposób funkcjonowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym nie jest satysfakcjonujący.
- Prowadzone przez Instytut Matki i Dziecka analizy działania służby zdrowia w środowisku nauczania i wychowania wskazują na duże różnice w tym zakresie pomiędzy szkołami – czytamy w uzasadnieniu - Analizy prowadzone przez Instytut Matki i Dziecka oraz Ministerstwo Zdrowia, wskazują że dostęp do działań z zakresu promocji zdrowia jest zdecydowanie większy w szkole podstawowej i gimnazjum niż na kolejnych etapach edukacji, utrudniony zaś w szkołach na obszarach wiejskich. Dostępne opinie wskazują na brak wsparcia dla właściwych rozwiązań w tym zakresie w przeważającej liczbie jednostek samorządu terytorialnego. Brak jest rozwiązań umożliwiających budowanie współpracy w tym zakresie pomiędzy służbą zdrowia i oświatą. Przyczyną takiego stanu jest odmienny model organizacyjny tych dwóch sfer zabezpieczenia społecznego i brak odpowiedniego określenia w prawie relacji między tymi systemami.
Mimo przyjętych obecnie rozwiązań prawnych, faktyczna realizacja profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą jest ciągle niedostateczna i znaczenie jej jest marginalizowane. W niedostateczny sposób jest też ta opieka monitorowana – tłumaczy ministerstwo. Niewystarczające w większości przypadków jest również zainteresowanie tą tematyką i zaangażowanie w optymalizację opieki zdrowotnej nad uczniami jednostek samorządu terytorialnego, które pełnią rolę organów prowadzących dla szkół. Powyższe doświadczenia stanowią podstawę decyzji o konieczności dokonania zmiany przepisów regulujących obszar ochrony zdrowia dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.
W ustawie z dnia 15 września 2017 r. o szczególnych rozwiązaniach zapewniających poprawę jakości i dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej (która będzie przedmiotem rozpatrzenia przez Senat RP) zostały określone środki budżetowe na wyposażenie gabinetów profilaktyki zdrowotnej w szkołach.
Założenia projektu
Celem nowej ustawy jest wprowadzenie rozwiązań służących zintegrowaniu systemu ochrony zdrowia oraz systemu edukacji w zakresie umacniania potencjału zdrowotnego dzieci i młodzieży przez promocję, edukację zdrowotną i profilaktyczną opiekę zdrowotną oraz zapewnienie odpowiedniego wsparcia dzieciom z niepełnosprawnością lub chorobą przewlekłą.
Profilaktyczną opiekę nad uczniem będzie sprawował, tak jak dotychczas, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), współpracujący w ramach zespołu POZ z pielęgniarką POZ i położną POZ, a także koordynujący opiekę zdrowotną nad pacjentem (w tym przypadku dzieckiem w wieku szkolnym) w ramach całego systemu ochrony zdrowia.
W szkole profilaktyczną opiekę zdrowotną zapewniałaby natomiast pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna, usytuowana na poziomie podstawowej opieki zdrowotnej, poza zespołem POZ. Pielęgniarce środowiska nauczania i wychowania albo higienistce szkolnej proponuje się powierzyć także zadania w zakresie koordynowania i monitorowania tej opieki. W celu realizacji tego zadania pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna będzie współpracowała z zespołem POZ oraz lekarzem dentystą.
Warunkiem zapewnienia właściwej i kompleksowej opieki profilaktycznej nad uczniami jest stała współpraca pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej z każdym z członków zespołu POZ, w zakresie ich kompetencji. Współpraca ta polegałaby na wzajemnym udzielaniu porad, przekazywaniu informacji o istotnych sprawach dotyczących stanu zdrowia ucznia oraz podejmowaniu wspólnych działań w celu zachowania zdrowia i profilaktyki chorób, rozpoznawania i leczenia chorób oraz usprawnienia ucznia. Współpraca z lekarzem POZ jest szczególnie istotna w przypadku uczniów z chorobami przewlekłymi czy niepełnosprawnością. Współpraca z położną POZ dotyczyłaby edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia dla dziewcząt w okresie dojrzewania.
Ważnym elementem kompleksowości opieki profilaktycznej nad uczniami jest wzmocnienie opieki stomatologicznej nad dziećmi i młodzieżą. Odpowiedzialną za monitorowanie i koordynowanie tej opieki byłaby pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna, których zadaniem będzie współpraca z lekarzem dentystą, wskazywanie rodzicom możliwości korzystania ze świadczeń zdrowotnych w zakresie stomatologii oraz monitorowanie realizacji zaleceń lekarza dentysty. Obowiązkiem dyrektora szkoły będzie natomiast zapewnienie uczniom dostępu do lekarza dentysty w gabinecie szkolnym albo w gabinecie zlokalizowanym poza terenem szkoły, współpracującym ze szkołą.
Oprócz kwestii organizacyjnych zakłada się równolegle rozpoczęcie prac nad zmianą zakresu i sposobu finansowania stomatologicznych świadczeń gwarantowanych dla dzieci i młodzieży.
Dzieci przewlekle chore
W przypadku dzieci przewlekle chorych, które w czasie pobytu w szkole wymagają podania leku czy wykonania innych czynności, oprócz zgody przedstawiciela ustawowego, byłaby wymagana także zgoda nauczyciela, który takiej pomocy ma udzielać. Nie dotyczy to sytuacji ratowania życia. Zakłada się, że dla pracowników szkoły, przede wszystkim nauczycieli i wychowawców, będą organizowane szkolenia dotyczące sposobu postępowania wobec uczniów przewlekle chorych lub niepełnosprawnych, a zakres tych szkoleń określi minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania. Szkolenia mógłby przeprowadzać lekarz POZ oraz pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna. Wytyczne co do sposobu postępowania z dzieckiem przewlekle chorym oraz niepełnosprawnym opracuje Instytut Matki i Dziecka.
Zakłada się również wprowadzenie upoważnienia ustawowego do określenia w rozporządzeniu wydanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia sposobu sprawowania opieki profilaktycznej nad uczniem. Opiekę taką sprawowałaby pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania albo higienistka szkolna, lekarz POZ oraz lekarz dentysta. Rekomendacje co do zakresu tej opieki będą opracowane przez Instytut Matki i Dziecka.
Zalecenia postępowania medycznego wobec uczniów przewlekle chorych, opracowane przez towarzystwa naukowe, będą mogły być określone (fakultatywnie) w obwieszczeniu ministra właściwego do spraw zdrowia.
Edukacja zdrowotna
Ważnym elementem umacniania zdrowia dzieci i młodzieży będą działania edukacyjne, w tym w zakresie zdrowia jamy ustnej, prowadzone z wykorzystaniem programów nauczania w szkołach. Działania edukacyjne będą również kierowane do rodziców oraz nauczycieli i wychowawców.
Planowane jest wprowadzenie jednolitych wzorów dokumentacji medycznej, która zapewniałaby wymianę informacji o uczniu i udzielanych mu świadczeniach zdrowotnych, zaleceniach dla ucznia i jego rodziców oraz terminach ich realizacji, pomiędzy pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania albo higienistką szkolną, a lekarzem POZ i lekarzem dentystą. Docelowo pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania oraz higienistki szkolne powinny być wyposażone w sprzęt komputerowy oraz oprogramowanie umożliwiające wymianę informacji w ramach współpracy, o której mowa powyżej. Za przygotowanie oprogramowania będzie odpowiedzialne Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia.
Nowe regulacje prawne
Nowa ustawa wprowadzi rozwiązania prawne obejmujące określenie:
1) definicji pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania oraz higienistki szkolnej;
2) celu i zasad realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym;
3) podmiotów odpowiedzialnych za profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym oraz zadań tych podmiotów;
4) celów, zasad i form współpracy pomiędzy ochroną zdrowia, edukacją, pomocą społeczną;
5) zasad sprawowania opieki nad dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnościami oraz chorobami przewlekłymi w szkole;
6) celów i form współpracy podmiotów sprawujących profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym z jednostkami samorządu terytorialnego;
7) zasad finansowania zadań z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami;
8) zasad dokumentowania i sprawozdawania realizacji zadań z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym;
9) zasad sprawowania nadzoru nad profilaktyczną opieką zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym;
10) roli Instytutu Matki i Dziecka w zakresie:
a) wytyczania kierunków i rekomendacji w opiece zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą,
b) kształcenia podyplomowego pielęgniarek środowiska nauczania i wychowania,
c) monitorowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą w wieku szkolnym.
Istotą proponowanych rozwiązań jest określenie koordynującej i monitorującej roli pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej w zapewnieniu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami. Obowiązkiem pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej będzie podejmowanie interwencji w przypadku gdy opieka profilaktyczna nie jest realizowana, albo nie są realizowane zalecenia lekarza i lekarza dentysty. Powinna być ona zatem wyposażona w narzędzia umożliwiające pozyskiwanie informacji niezbędnych do realizacji tego zadania, zarówno od Zespołu POZ, jak i lekarza dentysty. Zakłada się, że takim narzędziem będzie wspólna ujednolicona dokumentacja medyczna ucznia.
Zadania lekarza POZ
Zostaną również określone zadania lekarza POZ w zakresie sprawowania opieki profilaktycznej nad uczniem, obejmujące:
1) systematyczną, okresową ocenę stanu zdrowia dziecka wraz z oceną zdrowotnej dojrzałości szkolnej oraz kwalifikacją do zajęć wychowania fizycznego i sportu szkolnego, oceną przystosowania do szkoły oraz zdolności do dalszego kształcenia i nauki zawodu, stosownie do etapu edukacyjnego;
2) wydawanie orzeczeń w związku z kontynuowaniem nauki oraz uczestnictwem
w zajęciach sportowych;
3) diagnozowanie zagrożeń dla zdrowia i życia ucznia, w tym zjawiska przemocy domowej i przemocy rówieśniczej oraz podejmowanie działań prewencyjnych, o których mowa w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie;
4) uczestniczenie w zapewnieniu opieki nad uczniem z chorobą przewlekłą
i niepełnosprawnością w szkole, w szczególności przez orzekanie o zakresie zalecanego udziału w zajęciach wychowania fizycznego oraz o świadczeniach zdrowotnych koniecznych do wykonania w trakcie pobytu dziecka w szkole;
5) współpracę z pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania albo higienistką szkolną i dyrektorem szkoły, zwłaszcza w zakresie edukacji zdrowotnej uczniów i rodziców oraz opieki czynnej nad uczniami z chorobami przewlekłymi, niepełnosprawnością i innymi problemami zdrowotnymi; w odniesieniu do pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania i higienistki szkolnej będzie ona polegała na wymianie informacji o stanie zdrowia ucznia, przekazywaniu informacji o zaleceniach oraz przekazywaniu dokumentacji medycznej, niezbędnej do realizacji świadczeń zdrowotnych przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną;
6) promocję zdrowia i edukację oraz udział w realizacji programów zdrowotnych i programów polityki zdrowotnej na rzecz zdrowia uczniów, w tym także zdrowia psychicznego, obowiązkowych szczepień ochronnych, prawidłowego żywienia i aktywności fizycznej oraz sportu.
Zadania lekarza dentysty sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniem, realizowane zarówno w przypadku, gdy gabinet dentystyczny jest zlokalizowany na terenie szkoły, jak i poza szkołą, będą obejmować:
1) badanie lekarskie stomatologiczne z instruktażem higieny jamy ustnej raz w roku;
2) profilaktykę i leczenie stomatologiczne;
3) edukację i promocję zdrowia jamy ustnej oraz udział w realizacji programów polityki zdrowotnej w zakresie zdrowia jamy ustnej;
4) współpracę z pielęgniarką środowiska nauczania i wychowania albo higienistką szkolną i dyrektorem szkoły w zakresie edukacji zdrowotnej oraz profilaktyki próchnicy zębów u uczniów;
5) przekazywanie pielęgniarce środowiska nauczania i wychowania albo higienistce szkolnej informacji o wydanych uczniowi zaleceniach i planowanym dalszym postępowaniu.
Lekarz dentysta będzie realizował opiekę stomatologiczną nad uczniami w gabinecie zlokalizowanym w szkole albo poza szkołą. W obu przypadkach będzie wymagana zgoda przedstawiciela ustawowego ucznia na udzielanie świadczeń zdrowotnych (wykonanie przeglądu jamy ustnej, leczenie), którą wyrażałby na piśmie na początku roku szkolnego. Koordynowanie i monitorowanie opieki stomatologicznej będzie zadaniem pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej, realizowanym przy pomocy ujednoliconej dokumentacji medycznej.
Finansowanie
Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami będzie finansowana ze środków publicznych pochodzących z kilku źródeł.
Zgodnie z ustawą z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, tworzenie i wyposażenie gabinetów profilaktyki zdrowotnej w szkołach jest obowiązkiem szkoły. Utrzymanie gabinetów będzie finansowane przez organ prowadzący szkołę.
Źródłem finansowania świadczeń zdrowotnych udzielanych przez lekarza POZ, lekarza dentystę, pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania albo higienistkę szkolną, na podstawie umów zawieranych z podmiotami leczniczymi, będzie Narodowy Fundusz Zdrowia. Wysokość kosztów świadczeń zdrowotnych na ucznia w przypadku lekarza POZ i pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania albo higienistki szkolnej będzie wyznaczona roczną stawką kapitacyjną. Świadczenia lekarza dentysty finansowane są jako kwota za określony rodzaj świadczenia.
