Z liczbą około 1,77 mln osób zarejestrowanych w Centralnym Rejestrze Niespokrewnionych Potencjalnych Dawców Szpiku i Krwi Pępowinowej (CRNPDSiKP), polskie zasoby są drugimi co do wielkości w Europie i czwartymi na świecie. Rejestr Światowego Stowarzyszenia Dawców Szpiku – The World Marrow Donor Association (WMDA), liczy już łącznie prawie 33,5 mln dawców.
Ten ogromny zasób danych wymaga skomplikowanych narzędzi wyszukiwania dawców komórek krwiotwórczych dopasowanych do biorców. CSIOZ – wspólnie z Poltransplantem i grupą ekspertów z genetyki, transplantologii i hematologii – pracuje obecnie nad autorskim, jednym z najbardziej nowoczesnych rozwiązań, które to umożliwi – algorytmem doboru dawcy dla biorcy szpiku. To część realizowanego przez CSIOZ złożonego projektu, którego efektem będzie uruchomienie w Polsce nowego systemu obsługi działań związanych z transplantacjami, zleconego CSIOZ przez ministra zdrowia i finansowanego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej.
CZYM JEST ÓW ALGORYTM?
W uproszczeniu to narzędzie, które na podstawie danych HLA, czyli układu zgodności tkankowej (części genu odpowiedzialnej za przyjęcie lub odrzucenie przeszczepianego szpiku), próbuje znaleźć w bazie dawców najlepsze dla biorcy dopasowanie komórek krwiotwórczych. Dzięki temu maleje ryzyko odrzucenia.
To, co jest szczególną cechą algorytmu tworzonego w CSIOZ to to, że wykorzystuje on częstość haplotypów w populacji polskiej (charakterystyczne dla danej populacji warianty HLA). Ułatwia to fakt, że polska populacja jest w dużej mierze jednorodną strukturą etniczną.
Wdrożenie tego rozwiązania, wraz z liczbą 1 774 285 potencjalnych dawców szpiku, stawia Polskę wśród światowych liderów rozwoju tego obszaru transplantacji.
CRNPDSiKP mocno się rozwinął zwłaszcza w ostatnich 10 latach. Dominują w nim dzięki temu głównie ludzie młodzi: osoby poniżej 30 roku życia stanowią około 31,5 proc. zarejestrowanych dawców, a 36,5 proc. to dawcy pomiędzy 30 a 40 rokiem życia. Osoby w wieku powyżej 40 lat stanowią 25 proc. zasobów. Dawcy powyżej 50 roku życia stanowią zaledwie 7 proc.
Coraz większa liczba zarejestrowanych w Polsce dawców wpływa na wzrost ogólnej liczby pobrań właśnie od nich. Warto wspomnieć, że w 2018 roku aż 66 proc. polskich pacjentów otrzymało komórki krwiotwórcze od polskich dawców. Z polskiej bazy korzystają również chorzy spoza naszego kraju. Z prośbą o przeszukanie zasobów CRNPDSiKP zwracały się w 2019 roku ośrodki poszukująco-dobierające z 32 krajów, ze Stanów Zjednoczonych (90 proc. wszystkich przeszukań), Wielkiej Brytanii, Turcji, Włoch, Niemiec i Kanady.
JAK DZIAŁA ALGORYTM WYSZUKIWANIA DAWCÓW?
Algorytm wyszukiwania jest zwykle implementowany jako kluczowy element systemu rejestru dawców komórek krwiotwórczych. Za niezbędne dane wejściowe uznaje się:
Dane pacjenta: typ HLA.
Kryteria dopasowania pacjenta (pozycja i liczba dopuszczalnych niedopasowań).
Baza danych niepowiązanych dorosłych (AUD) i jednostek krwi pępowinowej (CBU) (opcjonalnie).
Listy kodów nomenklatury HLA.
Częstotliwości alleli i haplotypów (opcjonalnie, w zależności od rodzaju algorytmu).
Kolejne kroki w wyszukiwaniu dawcy realizuje już sam algorytm:
Przetwarzanie wstępne: szybki, wstępny wybór dawców w oparciu o z góry określone wskaźniki wewnętrzne oraz porównanie każdego dawcy z pacjentem, którego wynikiem jest odrzucenie z puli dawców tych, którzy są nieakceptowalnie niezgodni z biorcą.
Przetwarzanie: porównanie każdego wstępnie zaakceptowanego dawcy z pacjentem, obliczenie poziomu dopasowania, prawdopodobieństw dopasowania i filtrowania.
Przetwarzanie końcowe: wyznaczenie dodatkowych parametrów ułatwiających podjęcie decyzji o wyborze dawcy.
Wynikiem wyszukiwania jest posortowana lista potencjalnych dawców zgodnych z biorcą.
Źródła: CSIOZ, Poltransplant, NCBI US
