Medexpress: Czy w Polsce chorzy na raka płuca mają dostęp do leków immunokompetentnych?
P.K: W tym momencie dostęp do leków immunokompetentnych jest utrudniony. A wszystko dlatego, że nie są one refundowane.
Medexpress: Jaki jest mechanizm działania tych leków?
P.K: Chodzi przede wszystkim o odblokowanie funkcji naszego własnego układu immunologicznego w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Jest to bardzo skuteczna metoda. Obecnie mamy kilka leków immunokompetentnych, które zostały zarejestrowane w Unii Europejskiej. Są one ukierunkowane na tzw. cząsteczki programowanej śmierci (PD-1) bądź ligand cząsteczki programowanej śmierci (PD-L1). Działanie tych leków powoduje, że limfocyt, który zbliża się do komórki nowotworowej jest w stanie ją zabić.
Medexpress: Jaki te leki będą miały wpływ na leczenie pacjentów chorych na raka płuca?
R.R.: Leki te wpływają na układ odpornościowy chorego. Mówimy w tej chwili o trzech cząsteczkach, które zostały zarejestrowane w Unii Europejskiej tj. pembrolizumab i niwolumab, inhibitory cząsteczki PD - 1 i atezolizumab - inhibitor liganda cząsteczki PD-1 czyli lek anty PD-L1. Cząsteczki te mają unijną rejestrację. Czekamy na udostępnienie tych leków chorym pacjentom. Dyskutowanym zagadnieniem w tej kwestii są tzw. czynniki predykcyjne. To właśnie na ich podstawie próbujemy kwalifikować do leczenia chorych, u których możemy uzyskać lepszą odpowiedź terapeutyczną. W odniesieniu np. do pembrolizumabu, takim elementem predykcyjnym jest poziom ekspresji cząsteczki PD – L1. Lek okazał się najbardziej skuteczny u chorych, którzy mają tę ekspresję stosunkowo wysoką, powyżej 50 proc. To jest swoistego rodzaju przełom w postępowaniu z chorymi na raka płuc. Dzięki lekom immunokompetentnym, o których już wspomniałem, możemy mówić o raku płuca jako chorobie przewlekłej. Wskaźniki przeżyć chorych nie będą liczone w miesiącach, ale w latach. Mówimy o chorych, którzy mają zaawansowaną postać tego nowotworu. Dzięki temu liczymy na odmienną odpowiedź terapeutyczną i skuteczną walkę z tym procesem nowotworowym.
Medexpress: W ostatnim czasie zostało zarejestrowane w Unii Europejskiej pierwsze przeciwciało anty-PD- L1 (atezolizumab). U których pacjentów można zastosować ten lek?
P.K: Atezolizumab, podobnie jak inne leki immunokompetentne, jest przeciwciałem. To duża cząsteczka, która ma pewną modyfikację. Jest pozbawiona pewnych działań, które mogą powodować nieskuteczność tego rodzaju leków.
Medexpress: Na czym polega ryzyko nieskuteczności takiego leku?
P.K: Chodzi o to, że nasz układ immunologiczny jest w stanie zniszczyć komórki, które są opłaszczone przeciwciałami (atezolizumab, jak mówiłem jest przeciwciałem). Aby tego uniknąć, cząsteczka atezolizumabu została zmodyfikowana w taki sposób, że opłaszczone komórki immunologiczne, których zadaniem jest zwalczenie nowotworu, nie zostają same zaatakowane przez nasz własny układ odpornościowy. Atezolizumab to przeciwciało, które może być stosowane co trzy tygodnie, a nie tak, jak niwolumab co 2 tygodnie. Lek ten blokuje cząsteczkę PD – L1, czyli ligand dla programowanej śmierci komórki. Cząsteczka PD – L1 znajduje się na komórce nowotworowej. Nivolumab i pembrolizumab blokują cząsteczkę PD – 1, czyli cząsteczkę programowanej śmierci, która znajduje się na limfocytach. Mechanizm działania tych dwóch leków jest odmienny. Atezolizumab może blokować zarówno PD-L1 na komórkach na nowotworach, jak i na komórkach immunologicznych, które naciekają nowotwór. Powoduje, to że ma on dodatkową funkcję, czyli blokuje szereg komórek w mikrośrodowisku guza, czego przeciwciała anty PD-1 już zrobić nie mogą, gdyż blokują wyłącznie limfocyty. Różnica pomiędzy przeciwciałami anty PD-1 i anty PD-L1 jest taka, że atezolizumab może być stosowany u chorych niezależnie od ekspresji PD – L1. Okazuje się, że zarówno chorzy, którzy mają ekspresję PD – L1 na komórkach nowotworowych czy immunologicznych, jak i chorzy, którzy tej ekspresji nie posiadają, odnoszą korzyść z terapii atezolizumabem stosowanym w drugiej linii leczenia w stosunku do standardowej chemioterapii za pomocą docetakselu. Przyczyną tego zjawiska jest fakt, że ekspresja PD- L1 nie jest ograniczona jedynie do guza nowotworowego i jego podścieliska, ale też do np. przerzutowych węzłów chłonnych. Atezolizumab działa w bardziej ogólnoustrojowy sposób.
Medexpress: Jakie efekty mogą osiągnąć pacjenci, którzy będą stosować przeciwciała anty-PD- L1 (atezolizumab) ?
R.R.: Jak dotąd jest to niespotykana terapia. Są to leki, które potencjalnie wykazały swoją skuteczność niezależnie od rozpoznania histologicznego - niedrobnokomórkowego raka płuca. Składam wielki ukłon w stronę chorych na raka płaskonabłonkowego, który przed erą leków immunologicznych był trudnym problemem w terapii. Chodzi o to, że leki ukierunkowane molekularnie, które dawały szansę poprawy efektywności leczenia, były dedykowane wszystkim chorym, w tym u których rozpoznano raka niepłaskonabłonkowego. W tej chwili mamy narzędzie w ręku, jakim jest atezolizumab do leczenia chorych z zaawansowaną postacią niedrobnokomórkowego raka płuc zarówno o utkaniu płaskonabłonkowym, jak i gruczołowym.
Medexpress: Jak duża jest to grupa chorych?
R.R.: Jest to szeroka grupa chorych. Trudno jednym słowem powiedzieć, którzy chorzy powinni być kwalifikowani do tego leczenia. Oczywiście są przeciwwskazania, chociażby takie jak: choroby immunologiczne, różnego rodzaju zaburzenia, które uniemożliwiają wdrożenie takiej terapii. Pamiętajmy, że właściwa kwalifikacja chorych w odpowiednim stanie sprawności, na odpowiednim etapie leczenia, jest początkiem przewidywanego sukcesu. Bez względu na to, czy rozpoczniemy leczenie jako pierwszą linię terapeutyczną, czy już po zastosowanej chemioterapii, ma to swoje istotne znaczenie. I właśnie nad tym będziemy pracować.
