Co to jest przełom nadnerczowy i jakie są jego przyczyny?
Przełom nadnerczowy występuje, gdy organizm nie jest w stanie wytworzyć wystarczającej ilości kortyzolu – hormnu odpowiedzialnego za regulację odpowiedzi na stres, metabolizmu, ciśnienia krwi i gospodarki wodno-elektrolitowej. Może być wywołany przez:
- Stres fizyczny: infekcje (np. grypa, COVID-19), urazy, operacje, silny ból, odwodnienie.
- Stres emocjonalny: ciężkie przeżycia, nagłe zmiany sytuacji życiowej.
- Błędy w terapii: pominięcie dawki leku, zbyt niskie dawki hydrokortyzonu, brak dostosowania dawki w sytuacjach stresowych.
- Zatrucia: wymioty i biegunki prowadzące do utraty elektrolitów i odwodnienia.
Objawy przełomu nadnerczowego
Rozpoznanie przełomu nadnerczowego jest kluczowe, ponieważ szybkie działanie może zapobiec poważnym powikłaniom, a nawet śmierci. Typowe objawy obejmują:
- Silne osłabienie, utrata sił.
- Nudności, wymioty, biegunka.
- Spadek ciśnienia tętniczego, prowadzący do wstrząsu.
- Omdlenia lub splątanie, dezorientacja.
- Silne bóle brzucha, czasami imitujące ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.
- Hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi).
- Hiponatremia (niskie stężenie sodu we krwi), hiperkaliemia (wysokie stężenie potasu).
Jak reagować w przypadku przełomu nadnerczowego?
Pierwsza pomoc:
- Podaj hydrokortyzon domięśniowo lub dożylnie: Zaleca się dawkę ratunkową 100 mg hydrokortyzonu w zastrzyku.
- Zapewnij płyny: Jeśli pacjent jest w stanie pić, podaj słony płyn (np. wodę z dodatkiem soli). Jeśli nie, należy szybko podać dożylnie 0,9% roztwór NaCl.
- Natychmiast wezwij pogotowie: Przełom nadnerczowy wymaga hospitalizacji i intensywnej terapii.
Zestaw ratunkowy – dlaczego każdy pacjent powinien go mieć?
Posiadanie zestawu ratunkowego to kluczowy element w zarządzaniu chorobą nadnerczy. Powinien on zawierać:
- Ampułki hydrokortyzonu (np. Corhydron 100 proszek i rozp. do sporz. roztw. do wstrzykiwań i infuzji 100 mg).
- Strzykawki i igły do podania domięśniowego.
- Instrukcję użycia dla pacjenta i jego bliskich.
Dlaczego zestaw jest niezbędny?
- Przełom nadnerczowy może wystąpić nagle, często w sytuacji, gdy pomoc medyczna jest niedostępna.
- Posiadanie zestawu pozwala na natychmiastową interwencję, co może zapobiec poważnym powikłaniom.
- Podobnie jak osoby z cukrzycą mają dostęp do glukagonu, pacjenci z chorobą Addisona powinni mieć łatwy dostęp do hydrokortyzonu w formie iniekcji.
Edukacja pacjentów i ich bliskich
Każdy pacjent z niedoczynnością nadnerczy powinien przejść szkolenie z używania zestawu ratunkowego. Obejmuje ono:
- Nauczanie techniki podawania zastrzyków.
- Rozpoznawanie wczesnych objawów przełomu nadnerczowego.
- Przygotowanie rodziny i bliskich do udzielenia pomocy w sytuacji nagłej.
Przykłady tzw. „dobrych praktyk” z innych krajów
W wielu krajach, takich jak Wielka Brytania, Niemcy czy Kanada, pacjenci z chorobą Addisona mają standardowo dostęp do zestawów ratunkowych. Systematyczne szkolenia dla pacjentów i ich bliskich są tam normą. Te praktyki znacząco zmniejszyły liczbę powikłań związanych z przełomami nadnerczowymi.
Wnioski i apel do polskich decydentów
Wprowadzenie obowiązkowych zestawów ratunkowych i programów edukacyjnych dla pacjentów z niedoczynnością nadnerczy w Polsce jest nie tylko koniecznością, ale i krokiem w stronę ratowania życia. Podobnie jak w przypadku glukagonu dla osób z cukrzycą, hydrokortyzon w formie iniekcji powinien być standardem.
Edukacja, dostępność leków i zwiększenie świadomości wśród pacjentów oraz lekarzy to kluczowe elementy w minimalizowaniu ryzyka przełomów nadnerczowych. To nie tylko kwestia bezpieczeństwa, ale także poprawy jakości życia pacjentów.
