Nikotynowa Terapia Zastępcza może być pomocna w wychodzeniu z nałogu. Ważna jest edukacja

Czy sposoby i polityka leczenia uzależnień różnią się pomiędzy krajami oraz jakie są najskuteczniejsze formy leczenia uzależnień?

Sposoby leczenia uzależnień są odmienne w różnych krajach, w zależności od warunków kulturowych, społecznych, politycznych danego państwa. Ważna jest świadomość i wiedza mieszkańców danego kraju na temat uzależnień, sytuacja ekonomiczna oraz dbałość o zdrowie obywateli. Przykładem pozytywnym mogą być kraje skandynawskie oraz niektóre kraje zachodnioeuropejskie, w których dostęp do terapii uzależnień jest lepiej zorganizowany ze względu na finansowanie i większą dostępność oraz różnorodność programów.

Leczenie uzależnień to skomplikowany i długotrwały proces. Rodzaj stosowanej terapii dostosowuje się do indywidualnych potrzeb pacjenta, w zależności od rodzaju i stopnia uzależnienia.

Przykładową formą terapii uzależnień stosowanych w Polsce jest psychoterapia indywidualna, polegająca na rozpoznaniu mechanizmów uzależnienia oraz pracy nad niwelowaniem skutków i zmianie zachowań pacjenta. Dostępna dla pacjentów jest także terapia grupowa, grupy wsparcia, grupy samopomocowe. Przykładem może być wspólnota anonimowych alkoholików AA czy anonimowych narkomanów AN, gdzie terapie odbywają się pod okiem specjalisty w grupach skupiających osoby z tym samym problemem. Można także skorzystać z leczenia medycznego, opartego na farmakoterapii, w której leki wspomagają terapię i wyjście z nałogu. Warto też wspomnieć o ośrodkach stacjonarnych, w których przez dłuższy czas w odizolowaniu od dotychczasowego środowiska przechodzi się całą terapię w określonym czasie. Wiele z tych terapii jest skutecznych, wszystko jednak zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, w związku z czym nie ma możliwości wskazania jednej metody jako najbardziej skutecznej.

Czy zmieniły się używki od jakich uzależniają się Polacy? Czy według Pani jest widoczny jakiś nowy trend?

Tak, w ostatnich latach można zauważyć nowe trendy w używkach. Obserwuje się wiele innowacji w produkcji i rodzajach substancji psychoaktywnych. Wraz ze zmianami w zakresie norm społecznych coraz wyraźniej dostrzegam akceptację oraz większą dostępność nowych substancji: takich jak na przykład: syntetyczne kannabinoidy – substytuty marihuany czy syntetyczne opioidy, jak na przykład fentanyl. Widoczne jest odrodzenie w zakresie stosowania psychodelików, takich jak chociażby psylocybina czy ayahuasca. Widać także istotną zmianę w zakresie kultury palenia papierosów. Obecnie klasyczne papierosy tracą na popularności i zastępowane są przez tzw. e-papierosy i waporyzatory. Nowe trendy w używkach oraz sposobach ich konsumpcji zmieniają nasze dotychczasowe postrzeganie zdrowego stylu życia, coraz więcej jesteśmy w stanie zaakceptować i znajdujemy coraz więcej argumentów, aby stosować konkretne używki. Sądzę, że taki stan rzeczy zmusza nas do zdobywania coraz szerszej wiedzy na temat stosowanych substancji oraz tego, czym jest uzależnienie. Warto się nad tym pochylić, aby móc zachować w codziennym życiu dobrą formę i zdrowie.

Co powinniśmy robić, żeby uchronić dzieci przed uzależnieniami? Zbliżają się wakacje, czas wolny od szkoły i normalnych obowiązków i też nie ukrywajmy – czas pokus i testowania różnych, nowych rzeczy, w tym nielegalnych substancji. Senat przyjął jednogłośnie nowelizację tzw. Ustawy Antynikotynowej, która rozszerza zakaz sprzedaży e- papierosów osobom poniżej 18. roku życia, o produkty bez nikotyny, a także o sprzedażny woreczków nikotynowych. Czy to jest dobry krok w tym kierunku?

Sama sobie często zadaję pytanie, czy jesteśmy w stanie uchronić nasze dzieci przed czymś, co uznajemy za złe czy szkodliwe w życiu. Odpowiedz jest taka, że i tak i nie. My jako rodzice mamy ogromny wpływ na kształtowanie osobowości naszego dziecka przez pryzmat wzorców zachowań, jakie im dajemy sami. To, co pokazujemy naszym życiem, naszymi zachowaniami, koduje się w naszych dzieciach jako wzorzec. Więc jeśli sami sięgamy po alkohol, palimy czy bierzemy substancje psychoaktywne, to nasze dzieci prawdopodobnie to powtórzą. Jeśli rodzice sami są świadomi zagrożeń, wiedzą co obecnie jest „modne” jeśli chodzi o używki wśród młodzieży i dużo rozmawiają o tym w domu, edukując swoje dzieci na temat tego, jak żyć zdrowo i szczęśliwie, to z pewnością takie dzieci, pomimo dostępności różnych substancji – nie wybiorą ich albo spróbują raz i więcej tego nie powtórzą. Najważniejsze są więc wzorce zachowań wyniesione z domu i to, aby dziecko nie czuło się osamotnione przez niedostępność rodziców. Od wieków w życiu ludzkim z różnych przyczyn funkcjonują używki, jednak tylko my sami decydujemy, czy po nie sięgamy. Aby dokonywać mądrych życiowych wyborów potrzebna jest wiedza i nieustający rozwój, jak również wsparcie i miłość rodziny. Czasem bywa jednak tak, że przy największych staraniach rodziców coś wymyka się spod kontroli i dziecko idzie swoim torem – niekoniecznie właściwym i nic nie jesteśmy w stanie zrobić... ale to już jest temat na inna pogadankę.

Z mojego punktu widzenia jako psychologa uważam, że ograniczenie wiekowe dotyczące sprzedaży produktów nikotynowych czy beznikotynowych osobom poniżej 18 roku życia, który przez prawo określany jest jako wiek dojrzałości, jest jak najbardziej zasadne. Ważne, aby dać młodym ludziom więcej czasu na dojrzewanie do decyzji, które w konsekwencji mogą mieć wpływ na ich zdrowie.

Co do produktów bez nikotyny, to sprawa jest bardziej złożona. Nawet jeśli ich skład jest neutralny dla zdrowia, to ich stosowanie może powodować uzależnienie behawioralne. Sądzę, że ich wpływ na długotrwałe zdrowie i proces rzucania palenia nie jest jeszcze dokładnie zbadany.

Jak Pani ocenia propozycje legislacji, która zakazuje jednorazowych e-papierosów oraz woreczków smakowych o smaku innym niż tytoń?

Czy to przyczyni się do zmniejszenia liczby palaczy w Polsce?

Ocena propozycji legislacji, dotyczących zakazu jednorazowych e-papierosów oraz woreczków smakowych wymaga dużej wiedzy i staranności dotyczącej tematu, jak również systematycznej analizy różnych aspektów naukowych, ale też ekonomicznych i społecznych.

Nie spotkałam się z badaniami, które weryfikują długotrwały wpływ dodatków smakowych i aromatów w tego typu produktach, jednakże z punktu widzenia psychologii produkty smakowe mogą być bardziej atrakcyjne dla konsumentów ze względu na działanie poprzez smak na układ nagrody. Tym samym jeśli mają one podobną zawartość nikotyny jak tradycyjne papierosy mogą być dla nich dobrą alternatywą. Dobrą z punktu widzenia chociażby mniejszej szkodliwości dla używającego i jego otoczenia. Istotne jest więc rozprzestrzenianie wiedzy czym są alternatywne środki zastępcze aby ci którzy naprawdę potrzebują terapii wspierającej mogli z nich skorzystać, ważne są więc kampanie edukacyjne, które powinny być dostępne wśród dzieci i młodzieży jako programy edukacyjne w szkołach.

Pragnę też zwrócić uwagę na nieco inny aspekt i odpowiedzieć na pytanie, czy zakazy zmniejszą liczbę palaczy w Polsce. Według mojej oceny najważniejszym, jeśli chodzi o wpływ na zmniejszenie liczby palaczy w Polsce, jest wprowadzanie skutecznej polityki edukacyjnej i informacyjnej, która nie tylko ostrzega przed skutkami palenia, ale pokazuje także, czym jest prowadzenie tak zwanego zdrowego stylu życia.

Jeśli zaś chodzi o saszetki z nikotyną smakowe czy bezsmakowe to prawdopodobnie działanie ich jest takie samo. Sama nie jestem palaczem i trudno jest mi powiedzieć, które z nich mogą działać lepiej przy wychodzeniu z nałogu. Z pewnością mają one swoje wady i zalety, ale możliwe jest, że dla niektórych palaczy mogą być pomocne w odstawieniu papierosów dlatego tak ważne są kampanie edukacyjne, które powinny być powszechnie dostępne dla ludzi a szczególnie być rozpowszechniane wśród dzieci i młodzieży w szkołach.

Warto tu wspomnieć także o innym podejściu niwelowania liczby osób palących. Co ciekawe w tak zwanym modelu szwedzkim, w którym postawiono na twarde dane naukowe, badania jak również dostępność alternatyw w celu redukcji szkód, uzyskano pozytywne rezultaty jeśli chodzi o znaczne zmniejszenie liczby osób palących papierosy. Każdy kraj jednakże ma swoją społeczność i swoje warunki ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Wszystko, co wprowadzamy, jest swego rodzaju nowym doświadczeniem społecznym. Aby ocenić rezultaty tych działań potrzebny jest czas i obserwacja społeczeństwa przez pryzmat badań i poprawy zdrowia.

Gdzie w leczeniu uzależnień jest miejsce dla nikotynowej terapii zastepczej, czy może ona uzupełnić praktykę redukcji szkód? Produkty do NTZ maja różne aromaty

Nikotynowa terapia zastępcza może być pomostem do całkowitego zaprzestania palenia, jednak jej stosowanie powinno być tylko częścią kompleksowego planu wychodzenia z nałogu, łączącego terapię psychologiczną, wsparcie lekarza i edukację prozdrowotną. Ważne jest, aby stosować NTZ we właściwy i mądry sposób, tak aby ostatecznie odnieść zdrowotne korzyści.

Substytuty nikotyny, takie jak gumy do żucia, spraye, plastry nikotynowe, saszetki, są stosowane w terapii zastępczej NTZ, jako że w niektórych przypadkach mogą one pomóc osobom rzucającym palenie, zmniejszając objawy odstawienne i łaknienie tytoniu.

Widoczne jest jak w ostatnich latach pojawiły się nowocześniejsze formy dostarczania nikotyny, takie jak saszetki nikotynowe, e-papierosy czy też podgrzewacze tytoniu. Nie jest jednak znany nam długoterminowy wpływ tych substancji na zdrowie człowieka.

Stosowanie substytutów nikotyny u niektórych osób uzależnionych od palenia papierosów może być wsparciem w procesie wyjścia z nałogu, jednak należy pamiętać, że nadal istnieje ryzyko uzależnienia się od nowych stosowanych substancji. Ważne jest, aby osoba chcąca wyjść z nałogu palenia edukowała się w zakresie zdrowego życia i dążyła do zaprzestania przyjmowania niekorzystnych dla zdrowia substancji.

W związku z tym sądzę, że Nikotynowa Terapia Zastępcza ma znamiona praktyki związanej z redukcją szkód, a więc ważna jest w tym podejściu edukacja i akceptacja niektórych alternatywnych produktów o obniżonym ryzyku zdrowotnym.